Buses bodybuilders ECF Van Eerten Edesche Carrosserie Fabriek the Netherlands

Logo Van Eerten Edesche Carrosserie Fabriek

Van Eerten, Edesche Carrosserie Fabriek:

Willem Alexander (Sander) van Eerten geboren op 15 oktober 1885 was wagenmaker van beroep. In zijn jonge jaren leerde hij het vak bij Köhler in Zutphen, daarna werkte hij vele jaren bij Veth in Arnhem. In beide bedrijven werden hoofdzakelijk houten rijtuigen zoals vigilantes en landouwers gemaakt.Anno 1924 begon hij voor zichzelf. Hij nam de bestaande wagenmakerij van Dronkelaar over op de hoek van de Grotestraat en de Torenstraat in Ede. In 1927 kwam z’n broer Egbertus (Bertus) in de zaak. De Edesche Carrosserie Fabriek verhuisde begin jaren ’30 naar de Brouwerstraat in Ede.

Edesche Brouwerstraat

In het begin werden alleen boerenwagens gemaakt maar omstreek 1926 werd voor het eerst een laadbak op een auto-onderstel gemaakt, voor zover bekend een T-Ford. De afnemer was garage Bakker in Wageningen. Een tweede auto voor bodedienst Holland volgde en kort daarna werden er ook personen-, en andere vrachtwagens gebouwd.

Edesche carr. fabr.-op onderstel Ford T 1926

Edesche Carr. Fabr.-P.H.-van-Wees-Utrecht

Edesche Carr. Fabr. -PTT meetwagen-achterzijaanzicht

ECF-PTT meetwagen-interieur © Conam

ECF-Stoomwasscherij-Beeklust-loenen © Conam

ECF-G-Heij-2 © Conam

ECF-L-vd-linden-Daf © Conam

ECF-L-vd-linden-met aanhanger © Conam

ECF-Trekker-International © Conam

ECF-AH-NIJMEGEN NEW bus op Graham Brothers onderstel © Conam

In 1929 werden de eerste autobussen gebouwd. De eerste klant was een bedrijf te Dieren en al spoedig kwamen er orders uit Arnhem (Matser) en Hilversum (Gooilander).

ECF-3021-gooilander-1 collectie © gerrit-van-eerten

Blijkbaar werd in de eerste jaren het laswerk uitgevoerd door derden zie bv onderstaand krantenbericht van 11 juni 1932 “Edesche Carrosseriefabriek aan Brouwersstraat van gebroeders Van Eerten bouwt touringcar. Willemsen – Torenstraat, leverde de ijzeren onderbouw”.

early-trucks

De gebroeders van Eerten bewezen behalve hun vak ook hun tijd te verstaan. Al voor de oorlog exposeerden ze hun producten op de RAI-tentoonstelling, ook na de oorlog gaven ze daar acte de presence. Waren de eerste bussen nog hoekig en eenvoudig, later werden het sierlijke en gestroomlijnde wagens. Eind 1953 werd het pand van schilder Brouwer aan de Ketelstraat gekocht. Hier werd de spuiterij gevestigd.

ECF Lobithsche Autodienst NV op een Graham Brothers chassis, circa 1930-3041-lad ©collectie gerrit-van-eerten

ECF-3071b-vad-22 © collectie gerrit-van-eerten

De maatschappelijke ontwikkelingen maakten rond 1960 een einde aan de bouw van autobussen. De concurrentie van grote binnenlandse maar ook Belgische autobusbouwers was er de oorzaak van dat men met de bouw van bussen stopte. In 1960 overleed Bertus en kwam de leiding van het bedrijf steeds meer terecht bij de zoon van Sander; Gerrit Peter van Eerten. Het bedrijf is toen overgeschakeld op schadeherstel van personenwagens en bestelbusjes en in deze branche is het bedrijf (met een van de eerste spuitcabines in Nederland) succesvol geweest. Als gevolg van de herinrichting van het centrum van Ede moest het pand aan de Brouwerstraat worden verlaten en werd het bedrijf begin 1973 opgeheven.

ECF-3092a-de-rijke © collectie gerrit-van-eerten

ECF-3092b-de-rijke © collectie gerrit-van-eerten

ECF-3092c-de-rijke© collectie gerrit-van-eerten

Op zoek naar meer informatie is het gelukt gegevens over een behoorlijk aantal door de ECF gebouwde autobussen boven water te krijgen, met veel dank aan Joop van der Wel. Het is een illusie dat een compleet overzicht nu, na zoveel jaar, nog te maken is. Zeker uit de vooroorlogse periode is niet alles bekend. Redenen hiervoor zijn o.a;

• het ontbreken van een eigen archief van de ECF
• niet elke provincie heeft een archief met de uitgegeven provinciale kentekens
• het gebruik van buseigenaren om kentekens gelijktijdig op meerdere bussen te gebruiken om belastingen en/of verzekeringspremie’s te ontduiken
• het hanteren van dezelfde afkortingen om carrosseriebedrijven aan te duiden, zoals bv CBE; Carrosserie Bedrijf Emmen, Carrosserie Bedrijf Ede, Carrosserie Bedrijf Eindhoven
• het bij grote drukte uitbesteden van bv de afbouw aan andere bedrijven
• na afloop van de gebruiksduur van de carosserie een nieuwe, aan de eisen van die tijd aangepaste, opbouw op een nog wel bruikbaar chassis te zetten.

ECF 3106a-matser-4 © collectie gerrit-van-eerten

ECF-3107b-matser-4 © collectie gerrit-van-eerten

Een paar getallen over de bussenbouw in Ede. De eerste bus is waarschijnlijk de bus die in 1929 is geleverd aan Voerman te Dieren(ECF-2901). Dit is, vermoedelijk een GMC, geweest met provinciale nummer M-31270. De laatste bussen zijn geleverd in 1960, een Mercedes Benz aan Mekers in Etten, een Bedford aan Peters uit Harmelen en een Opel aan Van Maanen in Harderwijk. Daar tussen zitten meer dan 150 bussen.

ECF-3231-kolkman-1 ©collectie gerrit-van-eerten Opel

ECF-3316a-gooilander-7 © collectie gerrit-van-eerten Krupp

Eén daarvan bestaat nog en is opgenomen in Nationaal Register Mobiel Erfgoed nr 049.0025. Het betreft een International gebouwd voor Matser uit Arnhem in 1952. Deze bus is in het bezit van de Stichting Veteranen Autobussen (SVA) en staat in opslag in Pijnacker( ECF-5256). In 2011 is een Bedford gemaakt in 1936 voor de Centraal Garage in Hilversum (ECF-3626), en laatstelijk in bezit van het Noordelijke Busmuseum in Winschoten bij een brand verloren gegaan

ECF-5256a-matser-23 International

ECF-5256h-merkus-89 International Stichting Veteraan Autobussen

ECF-5256s-sva-23-1996 International

De bussen zijn op chassis van diverse merken gebouwd, te noemen zijn Diamond (zeker 13 stuks), Bedford (zeker 18 stuks) minstens 21 Fords en 15 Volvo’s. Verder zijn er bussen gebouwd op andere merken zoals White, Saurer, A.S. en Graham Brothers : er zijn 27 merken bekend.

Verdeeld over de jaren dat er bussen zijn gebouwd zitten er geen grote pieken in, het enige dal is de periode van de tweede wereldoorlog. Begin jaren ‘30 worden een paar bussen per jaar gebouwd, maar net voor de oorlog komt de productie op gang. In 1938 alleen al worden (minstens) negen bussen geleverd. Eén van die bussen (een Diamond voor V.I.O.S. uit Wateringen (ECF-3881) wordt op de RAI van dat jaar gepresenteerd met de slogan ‘Nieuw Opendak-Systeem van Glasmateriaal’.

ECF-3881b-vios-69-Diamond-met-glas-open-dak-RAI

Om aan vordering door de Duitsers te ontkomen werd een net voor het beging van de tweede wereldoorlog afgeleverd Ford chassis bestemd voor Kolkman uit Deventer, na demontage van motor en banden, verborgen in een houtloods aan de Klaaskaterlaan in Ede. Na de oorlog werd het chassis uit de hanenbalken gehaald en vijf jaar later dan gepland voorzien van de opbouw (Kolkman 7). Voor dezelfde autobusonderneming werd op een van de duitse Wehrmacht gevorderde bus van het merk Praga een nieuwe opbouw gezet (Kolkman 5). Deze bus reed echter zo beroerd dat de opbouw al in 1948 op een Ford chassis (VERA 4,ECF-4641) werd overgezet. Na het in ‘45/’46 plaatsen van een aantal noodcarrosserieën op dump trucks (vb ECF-4521) uit het Engelse en Amerikaanse leger werden er in 1947 en in 1948 telkens circa 14 bussen afgeleverd. Na die tijd heeft de productie niet meer dat niveau bereikt.

ECF-3316b-gooilander-7 © collectie gerrit-van-eerten Krupp

ECF-3330-kolkman-1-en-2 © collectie gerrit-van-eerten

De grootste klanten waren voor de oorlog Matser uit Arnhem en na de oorlog De Haas uit Veenendaal. Aan elk van deze bedrijven zijn 22 bussen geleverd. Mekers uit Etten en Toonen uit Nijmegen zijn voorbeelden van bedrijven waarvoor bussen zijn gebouwd welke op dit moment nog bestaan.

ECF-3331a-kolkman-2 © collectie gerrit-van-eerten

ECF-3331b-kolkman-2 © collectie gerrit-van-eerten

De meeste bussen werden primair gebouwd voor het tourwerk. Afhankelijk van het werkaanbod bij de busbedrijven werden ze echter ook ingezet op lijndiensten. Ook voor industriële bedrijven zijn bussen gebouwd, waarmee deze bedrijven het woon-werkverkeer voor hun personeel zelf uitvoerden. De Enka (Eva, Enka Vervoers Afdeling) uit Ede is daar een voorbeeld van.

ECF-3341-matser-6 © collectie gerrit-van-eerten

ECF-3410-enka-m-7948-en-m-7949 © collectie gerrit-van-eerten

Net als nu werden de bussen goedgekeurd voordat ze aan het verkeer mogen deelnemen door de Rijksdienst Voor het Wegverkeer.  Hiervoor moesten tot in de jaren ’50 de bussen naar Den Haag toe, wat toentertijd een (enkele) reistijd van meer dan 4 uur vergde. Er waren nog geen snelwegen en de wegen liepen dwars door de centra van steden.  Befaamd zijn de verhalen dat soms wel vier keer ‘gestoken’ moest worden voordat bruggen in Woerden en Gouda gepasseerd konden worden.  De wachttijd bij de bruggen nam ook aanmerkelijk meer tijd in beslag dan tegenwoordig; een wachttijd van 20 minuten was normaal.

ecf-3411a-enka-m-7948 © collectie gerrit-van-eerten

ecf-3416-enka-14 © collectie gerrit-van-eerten

Gebruikelijk was dat van alle bussen voor aflevering een foto werd gemaakt. Meestal gebeurde dit op de Rijksweg Ede – Arnhem op de hoogte van de Edesche Heide. De kinderen van Sander en Bertus mochten dan mee, maar moesten na overdracht dan terug naar huis lopen (meer dan vijf kilometer!) zie bv ECF-3316 en ECF-5361.

ecf-3421-enka-15 © collectie gerrit-van-eerten

ecf-3431-hendriks © collectie gerrit-van-eerten

Bedrijf de Rijke uit Arnhem reed bussen niet met een bepaalde huisstijl/kleur maar koos er voor ze in diverse kleuren te laten spuiten. Een net afgeleverde paarse bus werd in Wageningen, tijdens een wedstrijd tussen Vitesse en FC Wageningen met één kant naar de zon geparkeerd. Het effect: aan de ene kant ‘verbleekt’ paars en aan de andere kant de originele kleur. Deze bus is vlug in een andere kleur gespoten. Of ECF-3492 de betreffende bus betreft is niet bekend.

ecf-3446-matser-7 © collectie gerrit-van-eerten

ecf-3492-de-rijke © collectie gerrit-van-eerten

Kwam een bus met een kapotte ruit terug van een week reisje langs de rijn, dan werd op zondag een nieuwe ruit geplaatst zodat de bus weer de maandag daarop kon worden ingezet. Tot ca 1960 was het gewoon om op zaterdag te werken.

ecf-3501a-ada-17 © collectie gerrit-van-eerten

ecf-3501b-ada-17 © collectie gerrit-van-eerten Dürkopp

Een mooi voorbeeld van de ontwikkeling in de carrosseriebouw komt tot uitdrukking in de verschillende opbouwen op een Minerva chassis. In eerste instantie voor de Enka medio de jaren 30 (zie ECF-3410) en de opbouw voor Vonk (ECF-4671) net naar de tweede wereld oorlog op het zelfde chassis. Ook was het niet ongewoon dat eigenaren een nieuwe opbouw lieten plaatsen door een ander carrosseriebedrijf dan het bedrijf welke de eerste opbouw had geleverd; ECF 5311, Ter Beek nr 4 kreeg in 1960 een nieuwe opbouw van Smit te Joure.

ecf-3506-ada-18 © collectie gerrit-van-eerten

ecf-3521-gooilander-12 © collectie gerrit-van-eerten

Opvallend is ook het gebruik van verschillende grilles/fronten op een en dezelfde bus (ECF-4851) of de grilles werden aangepast na een ongeluk of op verzoek van de eigenaar is niet bekend. De grilles gebruikt bij b.v. de opbouw voor Aalbers uit Oosterbeek  stonden bekend als ‘Ferrari grill’ een mooi voorbeeld hiervan is te zien bij ECF-5401.

ecf-3526a-gooilander-14 © collectie gerrit-van-eerten Mercedes Benz

ecf-3526b-gooilander-14 © collectie gerrit-van-eerten Mercedes Benz

Er lijkt in al die jaren nauwelijks sprake te zijn geweest van serie bouw. De meeste bussen laten een unieke opbouw zien. Alleen een paar opbouwen voor de Haas zijn identiek aan elkaar (zie bv ECF 5721 en 5726) en uit de eerste jaren de voor de Enka gebouwde bussen met kentekens M-7948 en M7949 foto ECF-3410.

ecf-3551-de-laar-4 © collectie gerrit-van-eerten

ecf-3571-toonen-4 © collectie gerrit-van-eerten

Sander is sinds de oprichting van de afdeling “Arnhem en omstreken” van de Focwa 25 jaar voorzitter geweest en legde deze functie bij het jubileum in 1961 neer.

ecf-3601a-aalberts-2 © collectie gerrit-van-eerten

ecf-3601b-aalberts-2 © collectie gerrit-van-eerten

Foto’s © Gerrit van Eerten, © Piet Steutel, ©John Veerkamp/ADV, © Gerrit Gunnik, © Theo Egberts, © Ewolt Wolters, internet e.a.

ecf-3606-ada-19 © collectie gerrit-van-eerten

ecf-3626a-centraal-garage-20-1942 © collectie gerrit-van-eerten

ecf-3626m-noordelijk-bus-museum © collectie gerrit-van-eerten Bedford

ecf-3626n-nbm-20 © collectie gerrit-van-eerten Bedford

ecf-3626o-nbm-20 © collectie gerrit-van-eerten Bedford

ecf-3721a-egberts

ecf-3721c-egberts

ecf-3741-matser-10

ecf-3799-matser-overzicht–ca-1937

ecf-3806-buitelaar-16 Volvo

ecf-3821a-egberts

ecf-3821b-egberts

ecf-3831a-kolkman-3

ecf-3831b-kolkman-3

ecf-3861a-rijdt-s-reisbureau-n10952

ecf-3861b-rijdt-s-reisbureau-n10952

ecf-3881b-vios-69 Diamond met glazen dak

ecf-3891-labeto-Chevrolet

ecf-3941a-matser-14

ecf-3946h-winnemuller-15

ecf-3946i-winnemuller-15

ecf-3981a-zego-22

ecf-3981n-morren-6

ecf-3986e-morren-6

ecf-3991a-labeto-car-5

ecf-3991b-labeto-car-5

ecf-4006h-hendriks-4

ecf-4061h-gtw-197-ex-zego–25–cl-gunnik

ecf-4066a-zego-26

ecf-4066n-gtw-180 Kromhout

ecf-4066o-gtw-180 Kromhout

ecf-4066p-gtw-180 Kromhout

ecf-4066r-dijkstra-22

ecf-4066s-dijkstra-22 PB-03-29

ecf-4241a-matser-12

ecf-4521a-de-haas-18

ecf-4621i-vera-2

ecf-4631h-vera-3

ecf-4641h-vera-4

ecf-4671a-vonk-3 PB-18-87

ecf-4701a-aalbers-4

ecf-4701h-merkus-10

ecf-4711a-deto-1

ecf-4716b-edad-17

ecf-4721b-egberts-1

ecf-4726a-egberts-6

ecf-4731b-egberts-7 Kromhout

ecf-4736-hendriks-8

ecf-4741-matser-16

ecf-4746-matser-17

ecf-4751-vera-11

ecf-4756a-vera-12

ecf-4756h-mabo-10

ecf-4761a-vera-14

ecf-4761g-vera-12-en-14

ecf-4766n-iao-van-kan-1

ecf-4771-vera-16

ecf-4821b-de-haas-26

ecf-4831h-hendriks-22

ecf-4841-lad-15

ecf-4846a-matser-5

ecf-4846h-merkus-2

ecf-4851a-matser-18

ecf-4851b-matser-18

ecf-4851h-van-dongen-7

ecf-4856a-matser-19

ecf-4871-vera-8

ecf-4941c-matser-20

ecf-4971a-vera-7

ecf-5021b-egberts-8 Scania Vabis

ecf-5036b-de-haas-30

ecf-5041a-matser-21

ecf-5041h-merkus-50

ecf-5121-de-haas-31

ecf-5126-de-haas-32

ecf-5131c-de-haas-33

ecf-5136b-de-haas-34 Scania Vabis

ecf-5171a-de-vries-9

ecf-5171s-delta-7

ecf-5221a-egberts-10

ecf-5221h-snelle-vliet-53

ecf-5231b-de-haas-37 Kromhout

ecf-5236b-de-haas-38

ecf-5251-hendriks-17 Volvo

ecf-5266a-schuhmacher-7

ecf-5266b-schuhmacher-7

ecf-5266n-de-roodt-8

ecf-5271a–de-vries-10

ecf-5271n-wagenaar Volvo

ecf-5306b-bab-62

ecf-5311-ter-beek-4

ecf-5321c-de-haas-29

ecf-5326a-de-haas-39

ecf-5326b-de-haas-39

hendriks-4 ex-aalbers-3 © collectie gerrit-van-eerten

ter beek 4 met ecf-opbouw © foto gerrit-van-eerten

ter beek 14 met-ecf-opbouw

ter beek 9 mogelijk ECF opbouw

ter beek 10 mogelijk ECF

ter beek 14 mogelijk ECF Mercedes Benz

Bedford carr. ECF Vechtstroom 12 ex De Vries

Bedford Edesche Carr Fabriek Vechtstroom 21 ex De Vries

DAF B1500 DL 580 carr ECF nr 21 1956

DAF B1527R58 Edesche Carrosserie Fabriek Gebr. Van Eerten [1952] NB-83-14

 B61515 VOLVO carr ECF nr 18 1960

Dodge De Haas 9 Neusbus Edesche Carr Fabriek

Beste lezers, er zijn nog volop bussen in dit fotoboek waarvan het merk er bij ontbreekt, ik nodig hierbij iedere kijker uit om met info erbij te komen om het verhaal completer te maken. Met vriendelijke groet. Uw gastheer Hot.