GINAF Heavy Duty Special Trucks 1948-present, but now in Chinese Hands sinds 2011
History
The story behind GINAF
In 1933, Evert van Ginkel Senior started a car dealership in Ederveen, the Netherlands. Right after the war the company branched out into dump truck services and conversion of A-Fords into agricultural tractors.
Evert van Ginkel’s sons Adrie and Wulfert established a partnership on 1 November 1948 to continue in their father’s footsteps
and further expand his business.
Their activities focused on army surplus trade and the conversion of lorries.
Throughout the 1950s the Van Ginkel family mainly sold unconverted REOs, which they obtained from surplus American army stock. The original petrol engine could, if required, be replaced by a new Leyland DAF diesel engine.
The floods of 1953 caused a huge increase in the need for dump trucks.
The purchase of an enormous batch of army surplus material from the US army in 1959, led to the Van Ginkel brothers, who had in the meantime been joined by the third brother, Evert-Jan, deciding to assume a more professional approach to their business and start building new trucks. These new trucks were the REOs with a cabin.
It was up to client to decide what kind of engine he wanted to have put in. But the best results were attained with DAF components.
In 1967, the Netherlands Centre for Vehicle Technology and Information recognized and registered Van Ginkel as a certified truck builder. From that moment on, their products were sold under the trade name GINAF. GINAF occupied a strong position in the dump truck segment.
From a technical point of view, the trucks were still made of components with an armed forces background. After thorough revisions, the axles, gearboxes, steering mechanisms etc. turned out to be indestructible. The use of these components ensures a low purchase price, which was the deciding factor leading many to buy a GINAF. The annual production grew to about 150 trucks. The 1970s saw an increase in the use of new components (such as cabins), mainly manufactured by DAF.
In 1976, GINAF introduced its own four-axle vehicle, the KFS 16 8×8. This was only the second 8×8 on the Dutch market. At the end of 1978, GINAF moved to new premises in Veenendaal. The spares warehouse and the service department remained in Ederveen. As of 1 January 1992, the old and the new branches were split up into separate companies.
The company continued to produce vehicles with army surplus components up to 1987. The year 1980 saw the introduction of the F 480 8×8, the first GINAF completely made up of new parts. The company signed a contract with DAF on 1 February 1982, which laid down that the latter would be taking care of the sales and service of GINAF products.
GINAF is still an independent family business. GINAF has been closely cooperating with DAF since the 1970s. GINAF has taken on a great deal of conversion work for DAF throughout the years. The 1980s heralded a time that saw a strong drive towards increasing the loading capacity of lorries. At the Dutch car industry trade fair of 1984, GINAF was ahead of the competition once more with the introduction of the first five-axle vehicles. The arrival of new, heavier components enabled a considerable upgrade of the product line.
Even greater tonnages turned out to be possible with the Hydropneumatic Suspension System (HPSS), which was introduced in 1986.
GINAF has been working on the basis of the modular construction principle since 1988. The company buys standard components from DAF, and builds its trucks in modules. This allows more flexible working methods and greater diversity in the models GINAF offers.
From 1990, all models could be supplied with the new DAF 95 (the G series). The type designation of GINAF trucks was changed when the new series was introduced. A numeric code indicates how many axles the truck has in total, how many of these axles are driven, and its registered gross vehicle weight.
GINAF presented the EVS (Electronic Vehicle Steering System) in 1991. This system was custom developed to enable steering of the rear straight axle in widespread tandems. This leads to a 4-tonne increase in the legal loading capacity. In 1993, GINAF introduced the M series with a DAF F75 or 85 cabin. After the introduction of the Tridem series (with triple rear axle arrangement) the present day X series followed.
GINAF has, throughout the years, also built a range of smaller series or single trucks. These “specials” are the result of the greater flexibility that GINAF has been displaying.
GINAF X3331 truck with a crane
GINAF X3331 Dakar rally service truck
GINAF is a truck manufacturer which produces trucks mainly for heavy duty off-road transport, construction and agricultural work. About 250 trucks are made each year in the company’s factory in Veenendaal in the Netherlands. The company also has a service center for their trucks in the small Dutch town Ederveen.
History
The company was founded in 1948 by Wuf and Adrie van Ginkel and started out as a truck dealer. Modifications to trucks left over from the US Army such as the GMC Diamond were also done and these trucks were then sold. In the early 1960s the company became a true truck manufacturer and changed name to Van Ginkels Automobiel Fabriek, or GINAF for short. The company started producing their own trucks using mainly DAF components. Because of this GINAF trucks often look similar to DAF trucks as the cabin used is usually the same as the ones used by DAF.
Since 1986 GINAF uses a hydropneumaticsuspension system for many of its trucks, which functions better under heavy loads and rough terrain compared to conventional suspension systems and also has a longer lifespan.
GINAF was declared bankrupt in December 2011; it was then taken over by Chinese Hi-Tech Group Corporation (CHTGC).
Special trucks
Special custom made trucks include firetrucks, riot control trucks, military trucks, garbage trucks and airportfuel bowsers. Several GINAF trucks also participate in the annual Dakar Rally as both rally and service trucks, having done so since 1987, though the first GINAF to participate in the rally was labelled as being a DAF for marketing purposes. The amount of GINAF trucks participating in the rally has been on the rise since Dutch driver Hans Bekx entered a newly constructed GINAF truck in 2000.
De Ginaf TF 10 & TF 12 wachten geduldig op restauratie.
Thank you for all the beautiful pictures you photographers made in the last years. I can’t ask you all for permission and hope you enjoy the result of a collector about GINAF
Spyker or Spijker was a Dutch car manufacturer, started in 1880 by coachbuilders Jacobus and Hendrik-Jan Spijker, but to be able to market the brand better in foreign countries, in 1903 the ‘ij‘ was changed into ‘y’. They were originally based in Hilversum but in 1898 moved to Trompenburg, Amsterdam.
In 1899 they started building automobiles and in 1900 put their first models on display, two-cylinder 3 hp and 5 hp similar to the Benz. Four-cylinder models were introduced in 1903, along with the six-cylinder Spyker 60 HP, a racer with the world’s first ever four-wheel drive car with a single engine and four-wheel brakes. An engine with six cylinders was also a world’s first.
The 1905 cars featured a round radiator grille which became a feature of many of the pre war cars. In 1913 the company was having financial problems again and in 1915 was taken over by new owners and renamed Nederlandsche Automobiel en Vliegtuigfabriek Trompenburg (Dutch Car and Aircraft company). Under the new owners, the previous complex model range was simplified and a new car, the 13/30 C1, introduced; sales were disappointing. In 1907, an 18 hp model successfully competed in the Peking to Paris race.
Hendrik-Jan Spijker died in 1907 when the ferry he was on when returning from England sank, and this loss led to the bankruptcy of the original company. A group of investors bought the company and restarted production, but Jacobus Spijker was no longer involved.
Before Hendrik-Jan Spijker’s death, he and his brother had developed a special relationship with Dutch electrical pioneer Rento Hofstede Crull. The Spijker brothers had known Hofstede Crull already when he was a young man racing on the velocipede circuits in the Netherlands and in Germany while he was an engineering student first in Mittweida and later in Hannover at the Technische Hochschule in the 1880s. Hofstede Crull had already owned his first automobile in the 1890s. In the first decade, he had accumulated a collection of automobiles which included a number of the Spijker racing models. He housed the collection in one of the wings of the NV Heemaf, one of the companies he had founded. Although this was all a hobby for him initially, he began assembling Spijkers at Heemaf with the approval of the Spijker brothers and subsequently with that of those who had taken over SPIJKER. He provided them with improvements on the automobiles. Heemaf’s board of directors complained that Hofstede Crull was using a part of the factory as his personal garage and auto park. To circumvent the criticism, he established the Spijker Automobiel Verhuur Maatschappij which along with Amsterdam’s Trompenburg Bedrijf became the first auto rental companies in the Netherlands. One of his other companies was the American Refined Motor Company which helped improve mechanical motor parts. This all stemmed from an automobile accident that he, Hofstede Crull, and his chauffeur, a man named Poorthuis, had in 1909 when he subsequently discovered a defect in the Spijker’s steering mechanism which he improved.
During World War I, in which the Netherlands were neutral, they manufactured aeroplanes and aircraft engines.
In 1922 the company went bankrupt again and was acquired by Spyker’s distributor in Britain who renamed the company Spyker Automobielfabriek. Production continued and prices dropped but the company continued to decline. Final production was of the C2 two-ton truck and the C4 car which lasted until 1926 when funds finally ran out.
It is estimated total Spyker car production was at most 2000 cars.
In 1999, a new company, Spyker Cars was founded, unrelated to the original company but for the brand name.
Car models
Spyker 60 HP (1903)
Spyker 60 HP (1903)
Spyker C2 truck/Bus
The 1905 Spyker 12/16-HP Double Phæton that was used as Ambrose Claverhouse’s car in the film Genevieve. As of 2012 this car is held in the Louwman Museum in the Netherlands. A still from the film can be seen in the background
Vehicle
Year
Details
Spijker 3 hp
1900–1902
2-cylinder
Spijker 5 hp
1900-1900
Spijker 5 hp
1900-1900
boxer engine
Spijker 6 hp
1902-1902
water-cooled engine.
Spijker 10/12
1903-1903
2-cylinder
Spyker 20/24
1903–1904
4-cylinder
Spijker 36/50
1903-1903
6-cylinder 5,073 cc (309.6 cu in)
Spyker 60/80
1903–1907
6-cylinder 8,821 cc (538.3 cu in)
Spyker 16/20
1903–1907
4-cylinder
Spyker 30/36
1903–1907
Spyker 14/18
1904–1907
4-cylinder 2,544 cc (155.2 cu in)
Spyker 20/28
1904–1907
4-cylinder
Spyker 25/36
1904–1905
4-cylinder 7,964 cc (486.0 cu in). Fourwheel drive option.
Spyker 32/40
1904–1905
4-cylinder. Fourwheel drive option.
Spyker 15/22
1905–1907
4-cylinder 3,456 cc (210.9 cu in).
Spyker 10/15
1907-1907
4-cylinder.
Spyker 15/22
1907-1907
4-cylinder 2,799 cc (170.8 cu in).
Spyker 20/30
1907-1907
4-cylinder 4,562 cc (278.4 cu in).
Spyker 30/42
1907-1907
4-cylinder 6,902 cc (421.2 cu in).
Spyker 40/80
1907-1907
4-cylinder 10,603 cc (647.0 cu in).
Spyker 15/22
1907–1910
4-cylinder 2,799 cc (170.8 cu in).
Spyker 60/80
1909-1909
4-cylinder.
Spyker 10/15
1910–1912
4-cylinder. Delivery van.
Spyker 15/25
1910–1912
4-cylinder. Delivery van.
Spyker 12
1910–1914
4-cylinder.
Spyker 16
1910–1912
4-cylinder.
Spyker 18
1910–1912
4-cylinder.
Spyker 25
1910–1912
4-cylinder. 4,589 cc (280.0 cu in).
Spyker 25/30
1911–1912
6-cylinder.
Spyker 20
1912–1916
4-cylinder. 3,435 cc (209.6 cu in).
Spyker 30
1912–1916
4-cylinder. 6,082 cc (371.1 cu in).
Spyker 40
1912–1916
6-cylinder. 7,238 cc (441.7 cu in).
Spyker 14
1913–1916
4-cylinder.
Spyker 12
1914–1916
4-cylinder. 1,795 cc (109.5 cu in).
Spyker 13/30 C1
1916–1921
4-cylinder. 3,560 cc (217 cu in).
Spyker 14/34 C1
1920–1921
4-cylinder. 3,562 cc (217.4 cu in).
Spyker C2
1916–1926
4-cylinder. 4,607 cc (281.1 cu in). Two ton truck.
Spyker 30/40 C4
1920–1926
6-cylinder Maybach engine. 5,742 cc (350.4 cu in).
Spyker filed a voluntary petition on December 2, 2014 for financial restructuring in an effort to address certain short-term operational and liquidity challenges. The company stated that the District Court of Midden-Nederland in Lelystad, the Netherlands (the “Court”) granted Spyker’s voluntary petition for temporary moratorium of payment (“surseance van betaling”), the Dutch equivalent of the American Chapter 11 proceedings, and has appointed an administrator who, together with the Board of Management, bears final responsibility for management of the company as long as the moratorium of payment status is in force. The Court’s ruling to grant a temporary moratorium of payment protects the Company from its creditors throughout the duration of the moratorium. The Company’s wholly owned subsidiary Spyker Events & Branding B.V. entered temporary moratorium of payment a month ago.
Spyker Cars (/ˈspaɪkər/, Dutch pronunciation: [ˈspɛi̯kər]) is a Dutchsports car marque. The modern Spyker Cars holds the legal rights to the brand name. The company’s motto is “Nulla tenaci invia est via“, which is Latin for “For the tenacious, no road is impassable”.[2] The marque’s logo displays the rotary engine of an airplane, a reference to the historic Spyker company which manufactured aircraft. In an attempt to save Spyker from bankruptcy, Swedish Automobile in September 2011, announced the immediate sale of Spyker to Americanprivate equity and hedge fundNorth Street Capital for €32 million (US$41 million). On December 18, 2014, Spyker confirmed that it deliberately had gone bankrupt, hoping to restructure its finances and getting back on its feet. However, the bankruptcy declaration was reverted early 2015 and the company announced to continue with the production of sports cars.
History
The earlier Spyker Silvestris V8
The reborn company was founded by Victor Muller and Maarten de Bruijn in 1999, and since 2000, Spyker has been building exclusive sports cars like the C8 Spyder and the C8 Laviolette (with its elegant glass roof). Spyker’s history of producing aero engines is reflected in details in these new cars as well as in the logo. Before building the C8, de Bruijn had been building small numbers of the Spyker Silvestris, which in many ways foreshadows Spyker’s later cars.
The C8 Laviolette and C8 Spyder have a 4172 cc Audi V8 engine delivering 400 bhp (298 kW; 406 PS), acceleration 0–60 mph in 4.5 seconds and a top speed of 300 km/h (190 mph). On July 14, 2005, it was announced that the C8 was approved for sale on the United States market.
Between 2002 and 2006, Spyker built the C8 Double 12 S, which was available from the factory with 5 different levels of performance called Stage I (400 h.p.) through Stage V (620 h.p.), depending on the customer’s need for performance.
Between 2003 and 2007, Spyker built the C8 Spyder T, with the Twin turbo being developed in conjunction with Cosworth from England. These engines were capable of 525 h.p. and acceleration times of 4.0 seconds.
In 2006, Spyker built the C12 La Turbie with an V12 engine capable of 500 horsepower and acceleration from 0–60 mph in less than 4 seconds.
In September 2006, Spyker bought out the Midland F1 team. The team competed in the final 3 races of the 2006 season as Spyker MF1. In the 2007, the team competed as Spyker F1 using engines supplied by Ferrari. Driver Adrian Sutil was paired with Christijan Albers until the European Grand Prix where the latter was replaced by reserve driver Markus Winkelhock; the team then signed Sakon Yamamoto to fill in the slot for the rest of the year. The team itself had minimal success, suffering from multiple retirements (including double retirements in Malaysia, Canada and Brazil) before Sutil scored the team’s first and only point in Japan. At the end of the season, the team was sold to a consortium named “Orange India” led by Vijay Mallya and was subsequently renamed as Force India.
On May 27, 2004, Spyker Cars listed on the Euronext Amsterdam Stock Exchange at €15.50, falling to a low of €8.28 in April 2005. The stock rebounded sharply in early 2006 to over €22 per share. Early in 2007 the stock showed a sharp decline to levels beneath €13 because of financing issues. As a result, several stock issues were announced to big investors. Notably, all shares have been sold at higher prices than the market price at the moment of announcement. On November 13, 2005, Spyker Cars and Mubadala Development Company, a principal investment company wholly owned by the government of the United Arab Emirates, announced their strategic alliance, with Mubadala acquiring 17% of Spyker. Mubadala has a strong relationship with sports cars, also controlling 5% of Ferrari.
In 2007, Spyker, in collaboration with the Italian car-design firm Zagato, produced the C12 Zagato, based on the C12 La Turbie, but with more appealing body work, faster speeds, and the Zagato trademark roof bubbles. This is perhaps the more exclusive Spyker car to date.
In November 2009, Spyker announced that it would be moving production from Zeewolde to Whitley, Coventry, where assembly would be done in partnership with CPP Manufacturing. UK production began in February 2010. Due to the bankruptcy of SAAB and a falling out with business partners, the production was not moved to the UK. Spyker cars attempts, since 2012, to restart production in the Netherlands.
Ownership of Saab Automobile
On 26 January 2010, General Motors (GM) confirmed that Spyker and GM had come to an agreement allowing Spyker to purchase Saab Automobile, subject to regulatory and government approval; the sale was completed on February 23, 2010. General Motors will continue to supply Saab with engines, transmissions and also completed vehicles in the shape of the new Saab 9-4x from GM’s Mexican factory. The deal includes a loan from the European Investment Bank, guaranteed by the Swedish government. It comprises US$74m in cash up front, payable to GM by July 2010, and shares in Spyker to the tune of US$320m.
On February 23, 2010, Spyker Cars closed the deal to buy Saab Automobile from General Motors. Spyker and Saab operate under the parent company Swedish Automobile, named Spyker Cars N.V.
Saab Automobile quickly ran out of money and Spyker was unable to fund the losses. The companies stopped paying their bills early 2011. On March 30, 2011, production was halted at Saab Automobile, because suppliers refused to deliver without payment.
Spyker CEO Victor Muller made several attempts at acquiring funding. A joint venture with Chinese company Hawtai was announced on May 3, 2011, only to fall apart a week later. Shortly afterwards joint ventures with Chinese car maker Youngman, and Chinese car-dealership chain Pang Da were announced. Negotiations ended with Spyker attempting to sell all of the shares in Saab Automobile to the Chinese companies on October 28, 2011, for 100 million euros. This transaction did not have the approval of former Saab-owner General Motors, who refused to supply technological licenses to Youngman and Pang Da. The proposed deal fell apart. Spyker CEO Victor Muller applied for the bankruptcy of Saab Automobile on December 19, 2011.
On 16 April 2012, a meeting on Saab’s bankruptcy was held at the District Court of Vänersborg. The official receivers in charge of the Saab liquidation valued the assets at US$500m and the debt at US$2,000m. After subtracting the value of the assets, Saab leaves a debt of US$1,500m.
Proposed sales and eventual sale of Saab
In February 2011, it was announced that Swedish Automobile, the Dutch owner of Saab Automobile, agreed to sell its sports-car unit to Vladimir Antonov. Antonov, a former Spyker chairman and shareholder, was expected to pay 15 million euros (US$21 million) for the company. However, in March 2011, the deal fell through, with Spyker’s manufacturing partner CPP Manufacturing placing a bid, but this deal fell through later that month.
In September 2011, it was announced that Swedish Automobile would sell Spyker Cars, in an all-cash offer to an American private equity and hedge fundNorth Street Capital, for €32 million (US$41 million). In January 2012, Swedish Automobile again offered Spyker cars up for sale, but this sale did not actually occur.
Saab was eventually sold in June 2012 to a Chinese-Swedish investment group called National Electric Vehicle Sweden (NEVS).
In August 2012, Spyker announced that Youngman Ltd. acquired a 29.9% stake in its parent company Spyker N.V. for €10 million (US$12.5 million).
Spyker after Saab
In March 2013, the B6 Venator was unveiled at the Geneva Motor Show, the B6 Venator was noted as Spyker’s first concept car in nearly four years.
On September 16, 2013, Spyker Cars’ parent Spyker N.V. lost its listing on Euronext Amsterdam after failing to undergo a restructuring agreement.
On November 5, 2014, the Dutch Court “Midden Nederland” ordered Spyker to leave, within seven days, the factory they rented and to pay 152.000 euro in overdue rent. The claim was made by Jacques Walch, the owner of the factory rented by Spyker. Despite this, CEO Victor Muller insisted the company would be able to pay its bills “in a matter of days.”
On 2 December 2014 Spyker NV was granted a moratorium of payment (financial restructuring) by the Dutch court “Midden Nederland”. Spyker needed protection from creditors for its liquidity problems. Victor R. Muller, Spyker founder and chief executive, said “Over the past few years, Spyker has faced a number of serious difficulties and challenges resulting from, among others, the legacy of the F1 era and the acquisition of Saab Automobile AB,”.
On 18 December 2014 Spyker NV was declared bankrupt by the Dutch court “Midden Nederland”. Victor R. Muller, Spyker’s founder and chief executive, said “In 2000 our objective was to found a global sports car manufacturer, and we did just that. During this time we deployed several challenging activities. These have affected the company, and contributed to our decline,”. Spyker appealed the bankruptcy declaration, and on 29 January 2015, the court reversed the declaration. This meant that Spyker NV was protected from creditors, while solving its financial difficulties. This allowed Muller to pursue plans to merge Spyker with an unnamed “US based manufacturer of high performance electric aircraft.” This proposed merger partner was eventually discovered to be a company called Volta Volare. On May 13 of that year, Spyker NV closed a deal with the creditors. Spyker owed 44 million euro and agreed to pay 12.000 euro per creditor. The curator of Saab GB was the largest creditor; it claimed 24,9 million euro. Saab GB agreed to receive a payment of 61.000 euro. A following attempt by the Latvian bank Lizings to claim more money, was declined by the court.
On July 29, 2015, Spyker exited moratorium of payment (restructuring), and resumed business operations.
Spyker had two production-ready cars (as of the 2013 model year):
Spyker C8
The C8 Spyder was the original base model with an Audi 4.2 litre V8 engine. Since the start of its production in 2000, twelve different variants have been sold. Most recently, a long wheelbase version was presented at the 2008 Geneva Motor Show, called the C8 Aileron. A year later, a convertible version was presented.
But the mass-production, which was slated for a mid-2008 production, was delayed and the V12 engine from the concept car has been changed to an Volkswagen W12 engine at around 500 bhp (373 kW; 507 PS). Its name was then changed to the D8.
Spyker hoped that the assistance of Saab, which they now own, would help the D8 reach production. According to Muller in April 2011, the D8 should have started production in early 2013, with a price tag of £186,000.However, in March 2013, production was secluded for 2016, with a production prototype due by 2014.
Spyker C12
Spyker’s older model, the C12 is a luxury sports car, and has two variants:
Spyker shareholders and CEO, Victor Muller hinted at a Maserati Quattroporte, Porsche Panamera rival with an eight-cylinder (the E8) or a twelve-cylinder (the E12) engine but due to problems getting the D8 into production, the idea was ignored until 2009 when Muller has said he “believes now could be the time to resurrect the saloon.” Muller believes it will take about four years from the time that the E8/E12 is revealed to actual production.
Sales
Spyker’s all-time high was achieved in 2006, with 94 cars sold, about 290 cars were sold between 2000-2010.
Voluntary financial restructuring of the company
Spyker filed a voluntary petition on December 2, 2014 for financial restructuring in an effort to address certain short-term operational and liquidity challenges. The company stated that the District Court of Midden-Nederland in Lelystad, the Netherlands (the “Court”) granted Spyker’s voluntary petition for temporary moratorium of payment (“surseance van betaling”), the Dutch equivalent of the American Chapter 11 proceedings, and has appointed an administrator who, together with the Board of Management, bears final responsibility for management of the company as long as the moratorium of payment status is in force. The Court’s ruling to grant a temporary moratorium of payment protects the Company from its creditors throughout the duration of the moratorium. The Company’s wholly owned subsidiary Spyker Events & Branding B.V. entered temporary moratorium of payment a month ago.
Calendar Year
Total Sales
2000
1
2001
2
2002
3
2003
12
2004
31
2005
48
2006
94
2007
26
2008
43
2009
36
2010
“Pending”
2011
12
2012
2
2013
0
2014
0
Results
Spyker lost substantially since 2007. This table summarizes the key figures of Spyker Cars from 2007 to 2012. The figures originate from the Spyker Annual Report 2011 and 2012.
Victor Muller(bestuursvoorzitter)
Hans Hugenholtz jr (oud- bestuursvoorzitter) Michiel Mol (oud-bestuursvoorzitter)
mr. R. van de Laar (Spyker Squadron Director)
Spyker Cars is een Nederlandse fabrikant van exclusieve sportwagens naar een ontwerp van ingenieur Maarten de Bruijn.
Het motto van de autofabrikant is “nulla tenaci invia est via” (vertaald uit het Latijn betekent het “voor volhouders is geen weg onbegaanbaar”). Dit motto, en de merknaam zijn afkomstig van Spyker Automobielen N.V., een Nederlandse automobielfabriek die begin 20e eeuw internationaal doorbrak, maar in 1926 werd opgeheven, zie Spyker.
Spyker maakte op 26 januari 2010 bekend het veel grotere Saab Automobile over te nemen van General Motors. Saab en Spyker werden ondergebracht bij moederbedrijf Swedish Automobile N.V.. Het Zweedse avontuur was van korte duur; in december 2011 werd Saab failliet verklaard. In april 2012 besloten de aandeelhouders weer verder te gaan onder de naam Spyker N.V. en zich weer volledig te richten op de productie van sportwagens. Hierna volgden een aantal jaren waarin geregeld berichten waren over betalingsachterstanden van Spyker. Eind 2014 werd Spyker failliet verklaard, maar begin 2015 werd dit faillissement terug gedraaid.
Geschiedenis
De merknaam Spyker werd in 1999 geregistreerd door de Nederlandse zakenman Victor Muller. Het kwam voort uit de samenwerking tussen Muller en Maarten de Bruijn, die een prototype sportwagen bouwde.
Het bedrijf, aanvankelijk gevestigd in een schuur bij de ouderlijke woning van De Bruijn waar De Bruijn sinds 1990 aan een prototype Silvestris werkte, kon met steun van Muller een fabriek in Zeewolde laten bouwen. Om te kijken of het ontwerp goed was hanteerde De Bruijn de “S.J.K.F.”; de School-Jeugd-Kijk-Factor.
Maarten de Bruijn, medeoprichter en creatief brein achter Spyker Cars, stapte in 2005 uit het bedrijf door een “verschil in inzicht” met medeoprichter Victor Muller. Hieraan lag onder andere ten grondslag dat De Bruijn met Spyker uitsluitend sportwagens wilde bouwen. Muller was echter ook geïnteresseerd in de productie van luxe terreinwagens, waarvan de Spyker D8 Peking to Paris het resultaat is.
De Bruijn richtte met het geld dat hij verdiende met Spyker Cars (ongeveer €2 miljoen) een nieuw bedrijf op – Silvestris – dat zich richt op de productie van luxe speedboten, in dezelfde stijl als de door hem zelf ontworpen sportwagens.
2007-2008
In 2007 kwam Spyker meermaals negatief in het nieuws. Zo zou het bedrijf uit Zeewolde zijn rekeningen niet betalen. De Telegraaf publiceerde een fax van carrosseriebouwer Karmann waaruit bleek dat een rekening van ongeveer een half miljoen euro open stond. Als gevolg van deze en andere negatieve berichten trad CEO Victor Muller af ten gunste van Michiel Mol. Muller bleef wel in dienst van Spyker.
Na een bericht in het Algemeen Dagblad van 28 augustus 2007, waarin werd gesteld dat schuldeisers het faillissement van Spyker Cars NV hadden aangevraagd, daalde het aandeel op Euronext met 12%. Noch bij de Maastrichtse rechtbank (waar de faillissementsaanvraag zou zijn ingediend), noch bij de verzekeraar van Spyker bleek echter iets bekend te zijn. Spyker verzocht vervolgens de Autoriteit Financiële Markten (AFM) een en ander te onderzoeken. De AFM draaide na onderzoek vervolgens de handel in het aandeel Spyker terug, en het Algemeen Dagblad rectificeerde haar berichtgeving via haar internetsite.
Echter, de negatieve berichtgeving hield aan. AFM verzocht Spyker de jaarrekening over 2006 te herzien, waarin 8 ton winst werd geboekt; volgens AFM had dat een verlies moeten zijn. Spyker kreeg op 28 december 2007 van de Ondernemingskamer gelijk. AFM ging in 2008 in beroep, maar ook de Hoge Raad oordeelde op 24 december 2008 dat Spyker op alle punten gelijk had. De procedure heeft Spyker €800.000 gekost en leverde andermaal negatieve publiciteit op. Hoewel beide overwinningen op AFM nauwelijks werden gepubliceerd, kreeg de AFM veel publiciteit met haar aanklacht.
Na de verkoop van het Spyker F1 Team trok Michiel Mol zich terug als bestuursvoorzitter en nam Victor Muller weer zijn oude plaats in als CEO.
2009
In maart 2009 onthulde Muller op de autosalon in Genève de nieuwe Spyker C8 Aileron. Hij deed daarbij de belofte: “De Aileron is voor Spyker de auto die het bedrijf naar een langverwachte winstgevendheid leidt.”
Op 20 november 2009 maakte Spyker bekend dat de productie in Zeewolde werd beëindigd. De assemblage zou voortaan gaan plaatsvinden in het Britse Coventry. Reden voor de verplaatsing was kostenbesparing. De fabrikant verwachtte met de ingreep miljoenen euro’s aan kosten te kunnen besparen. Deze maatregel betekende het ontslag van de 45 medewerkers in Zeewolde. Spyker bood echter de groep getroffen werknemers de kans om mee te verhuizen Engeland.
Overname van Saab Automobile
Na ruim twee weken van stilte werd onthuld dat Saab en Spyker nog steeds in onderhandeling waren. Deze gesprekken werden in Stockholm gevoerd. Op 25 januari gingen geruchten dat Spyker en GM een overeenkomst zouden hebben gesloten, nabeurs maakte de nieuwe topman van General Motors echter bekend dat er inderdaad onderhandelingen gaande waren, maar dat er nog geen contract was getekend. Het aandeel Spyker Cars op de Amsterdamse effectenbeurs schoot door de geruchten omhoog. Toen topman Victor Muller meldde dat de overname door Spyker Cars zo goed als rond was en er in de Zweedse media dergelijke geruchten rondgingen, werd op 26 januari door de AFM besloten om de handel in het aandeel stop te zetten. Op 26 januari 2010 om 19.45 uur meldde General Motors dat Saab Automobile zou worden overgenomen door Spyker Cars. GM stopte direct met de afbouw van de activiteiten van Saab. Spyker zou, volgens Bloomberg en The Wall Street Journal voor Saab een bedrag van $74 miljoen in cash en $326 miljoen aan preferente aandelen in het nieuwe Saab, Saab Spyker Automobiles, betalen aan GM. Dit werd echter nog niet officieel bevestigd. De overname moest volgens plan medio februari afgerond zijn.Vanaf 22 november 2009 was Spyker Cars in onderhandeling met General Motors over de overname van het Zweedse Saab Automobile. Op 15 december werd bekend dat Spyker de enige overgebleven overnamekandidaat was voor Saab.
2011: verkoop Spyker en faillissement Saab Automobile
Op 24 februari 2011 werd bekend dat Spyker Cars NV van plan was de sportwagendivisie Spyker te verkopen aan het Britse bedrijf CPP Global Holdings Limited, dat in handen is van Vladimir Antonov. De verkoop betrof een speciale financiële constructie voor maximaal €32 miljoen. De groep wilde zich nu meer gaan richten op het merk Saab, en als naam van het moederbedrijf werd gekozen voor Swedish Automobile NV.
Eind september 2011 meldde Swedish Automobile dat Spyker voor €32 miljoen zou worden overgenomen door de Amerikaanse investeringsmaatschappij North Street Capital. Muller zou aanblijven als CEO. Hiermee was de overname door CPP van Antonov van de baan, alhoewel de productie wel in de CPP-fabriek in Coventry plaatsvond. In 2009 werden nog 36 auto’s gefabriceerd maar in 2010 geen enkele.
Saab Automobile ging in december 2011 failliet. In april 2012 bleek dat Saab een schuld naliet van meer dan €1 miljard na aftrek van de waarde van de bezittingen.
2012: Claim van $3 miljard door Spyker
In augustus 2012 zei CEO Victor Muller van Spyker Cars dat zij een claim zullen neerleggen bij General Motors over het faillissement van Saab. Victor Muller zei: “Sinds wij in december 2011 werden gedwongen om het faillissement van Saab Automobile aan te vragen, hebben we continue gewerkt aan de voorbereiding van een rechtszaak waarin we compensatie eisen ten gevolge van de onrechtmatige acties door General Motors”.
2013: Aandeel Spyker van de beurs, Claim van $3 miljard afgewezen
Het aandeel was al sinds 13 september 2011 kandidaat voor verwijdering van de beurs, echter ondanks een ruime periode en twee verlengingen van de periode slaagde het bedrijf er niet in om te herstructureren. Op 13 september 2013 was de laatste dag dat het aandeel Spyker op de Amsterdamse beurs verhandeld werd.
In juni 2013 werd de claim van Spyker behandeld door een Amerikaanse federale rechter in Detroit. De rechter wees de claim van 3 miljard dollar door Spyker af. Volgens rechter Gershwin Drain: “General Motors had het contractuele recht om de voorgestelde transactie goed dan wel af te keuren,” en “De rechtbank verwerpt de eis,” en hij zei dat Spyker in de overeenkomst met General Motors, toen het Saab kocht, akkoord was gegaan met het feit dat General Motors de controle had over een verandering van eigendom.
2014: Claim van $3 miljard opnieuw afgewezen
Spyker Cars NV is in beroep gegaan tegen de uitspraak. Het hoger beroep werd behandeld door de “6th U.S. Circuit Court of Appeals in Cincinnati”. Het hof concludeerde op 24 oktober 2014 dat General Motors niet opzettelijk de verkoop frusteerde van Saab aan Zhejiang Youngman Lotus Automobile Co. Rechter Eugene Siler zei dat de acties van General Motors niet kwaadaardig waren en dat het bedrijf “legitieme zakelijke zorgen” had betreffende de verkoop, zoals de overdracht van technologie. Siler zei ook dat de claim “cruciale fouten had”.
Op 2 december 2014 Spyker NV heeft uitstel van betaling gekregen van de rechtbank Midden Nederland. Spyker heeft bescherming nodig tegen zijn crediteuren omdat het een tekort heeft aan geldelijke middelen. Victor R. Muller sprak “Wij denken hier sterker uit te komen als een innovatiever bedrijf en zijn goed gepositioneerd om te kunnen groeien en winst te maken”, aldus Muller en “We zijn allemaal toegewijd om van deze financiële herstructurering een succes te maken.”
Op 18 december heeft de rechtbank van Lelystad officieel het faillissement uitgesproken over Spyker Automobielen B.V. en Spyker Events & Branding B.V.
2015: Doorstart van Spyker
Op 29 januari werd door de rechtbank in Leeuwarden het eerder uitgesproken faillissement in hoger beroep terug gedraaid. Spyker NV verkeerde op dat moment weer in de staat van surseance van betaling en een bewindvoerder trachtte vanaf toen om tot een overeenkomst te komen met de schuldeisers. Spyker NV gaf aan verder te gaan met de ontwikkeling van luxe sportwagens en elektrische auto’s. Op 13 mei van dat jaar werd er een overeenkomst gesloten tussen Spyker NV en de schuldeisers. Spyker had op dat moment een schuld van 44 miljoen en bood aan om per schuldeiser 12.000 euro af te betalen. De grootste schuldeiser was de curator van Saab GB; hij vorderde 24,9 miljoen euro en ging uiteindelijk akkoord met een uitkering van 61.000 euro. Een poging van de Letse bank Lizings om meer geld te claimen, draaide op niets uit.
Resultaten
Spyker heeft sinds 2007 zware verliezen geleden. De jaaromzet is al die jaren zeer bescheiden geweest en de bedrijfsresultaten altijd zwaar negatief. Het extreem grote verlies in 2010 was vooral het gevolg van de overname van Saab Automobile dat in 2011 failliet ging. Spyker was vervolgens niet langer verplicht het negatieve eigen vermogen van Saab te consolideren. Het uit de boekhouding vallen van dit bedrag leidde tot een boekwinst van €53 miljoen waardoor het jaar met een winst kon worden afgesloten. De grote winst in 2012 was vooral het gevolg van een conversie van schulden in aandelen. De omwisseling leidde tot een grote winst, het aantal uitstaande aandelen vertienvoudigde en het eigen vermogen kwam marginaal positief uit. In de onderstaande tabel staan de belangrijkste financiële gegevens van Spyker:
In december 2012 hebben de aandeelhouders van Spyker ingestemd met een omgekeerde aandelensplitsing, waarbij 100 aandelen met een nominale waarde van €0,04 samengevoegd worden tot één nieuw aandeel, waarna de nominale waarde wordt verlaagd tot €1,30 per aandeel. Na deze actie heeft Spyker 3,7 miljoen aandelen uitstaan.
In 2005 behaalde het race team van Spyker (Spyker Squadron) de eerste successen in de loodzware FIA GT en LMES endurance wedstrijden. Deze races werden jarenlang gedomineerd door de fabrieks-Porsches en –Ferrari’s. Onder leiding van Peter van Erp en Ronald van de Laar werden meerdere podiumplaatsen behaald.
Spyker F1 Team
Op 29 september 2007 gingen de aandeelhouders van Spyker – ironisch genoeg het weekend dat het F1-team haar enige WK-punt scoorde – akkoord met de verkoop van het F1-team voor €88 miljoen aan een combinatie van Strongwind (Michiel Mol) en Kingfisher/Watson Limited (Vijay Mallya) uit India. Dat was €6 miljoen meer dan het aanvankelijke overnamebedrag. Toch was er geen sprake van een boekwinst, omdat Spyker fors had geïnvesteerd en eveneens forse verliezen had geleden door de hoge operationele kosten. In totaal hebben deze activiteiten tot een verlies geleid van €35,7 miljoen in 2007. Op 5 oktober werd de verkoop afgerond. Ad-interim directeur Hans Hugenholtz noemt het “geen mooie transactie, maar het is de best mogelijke en eerlijke prijs”. Op 4 oktober 2008 kreeg Spyker een aanvullend bedrag van €2,6 miljoen van de derdenrekening van het Formule 1-team. Spyker heeft nog een claim lopen tegen Orange India Holding, de nieuwe eigenaar van het F1-team, en verwacht in 2009 nog €2 miljoen te kunnen ontvangen.Op 9 september 2006 werden de geruchten bevestigd dat Spyker de Formule 1 in zou gaan, door met een groep investeerders onder leiding van Michiel Mol het Midland-MF1 Racing team over te nemen. Tijdens de Grand Prix Formule 1 van Italië in 2006 werd bekendgemaakt dat het consortium daadwerkelijk MF1 Racing had overgenomen. De naam van het team veranderde in Spyker MF1. Spyker betaalde $106,6 miljoen verdeeld over drie termijnen: $68,6 miljoen voor 30 september 2006, de rest in twee jaarlijkse termijnen van respectievelijk $15 miljoen en $23 miljoen. Op 27 september 2006 gingen de aandeelhouders van Spyker akkoord met de uitgifte van 2.650.000 nieuwe aandelen, die werden geprijsd op €20 per stuk, een flinke premie ten opzichte van de beurskoers op dat moment. Michiel Mol kocht het merendeel van deze aandelen.
Marketing
Aanwezigheid in Hollywoodfilms is bij Spyker onderdeel van de marketingstrategie. Het komt er op neer dat Spyker auto’s levert voor films en dat Spyker daarna niets hoeft te betalen voor de vertoning in de film.
Forerunner of the postwar Gatford and Gatso sportscar. Two-seater, with luxurious red Connolly leather interior. Detachable fabric top. Bodywork custom-built to Maurice Gatsonides’ requirements by Schutter & Van Bakel, Amsterdam.
Built on the first Ford Mercury chassis imported into Holland, and therefore featured the enlarged, 3.9 litre 95 b.h.p. V8 engine fitted with high-compression aluminium cylinderheads and two double barrel carburettors.
The engine was exclusive to the Mercury line, rather than the regular 3.6 litre 85 b.h.p. Ford V8.
With only the “Kwik” (the Dutch word for “mercury”) legend on the body being visible here it is the typical Ford-pattern road wheels which give a clue to the car’s mechanical specification.
Making its debut in the Prize of Zandvoort 1939 with number 38, a cylinderhead-gasket problem and engine damage from the resultant overheating caused Gatsonides to pull out of the race before the end.
Contested the Liège-Rome- Liège Rally in 1939 with number 28. Team : Maurice Gatsonides – Lex Beels. Finished in 14th place.
Early 1940 Kwik collided with a truck and a streetcar (tram) in the Dutch village of Lisse.
Repaired, it was sold soon afterwards, and has subsequently disappeared……
At the end of 2003 Tom Gatsonides, the son of Maurice, became the new proud owner of “Kwik”. The car was a present from the staff of Gatsometer BV the company Maurice started in the late 50’s.
Contested the Winter Trial in februari 2005 with number 10. Team : Tom Gatsonides – Rosalie Gatsonides.
1946
Type: Gatford (Gatsonides-Ford), Year: 1946, Built: 1 pieceBuilt on the chassis of the Ford V8 Roadster in which Maurice Gatsonides and Klaas Barendregt had completed the 1938 Liège-Rome- Liège Rally in 2nd position overall and winner of the unmodified category. The chassis was suitably modified to reduce height.
The standard Roadster’s 3.6 litre V8 S.V. engine was retained at first, but replaced by the larger Ford Mercury 4 litre V8 soon after completion. The same type used in subsequent Gatsonides-built cars. For the Gatford the Mercury engine’s power output was raised from the normal 95 b.h.p. to a figure of 124. This was achieved principally by using a pair of American tuning expert Eddy Edmunds’ dual carburettors manifold and ribbed aluminium cylinder heads. Of more efficient design, these raised the compression ratio from the normal 6.8 : 1 to 7.5 : 1.
Transmitting the power to the rear wheels was the old Ford Roadster’s normal three-speed gearbox and a Columbia two-speed rear-axle assembly. Thus, the Gatford had the benefit of six forward speeds. Overall the Gatford could be considered as a Gatso modified Ford.
Perhaps the most striking feature however was the third head-light placed centrally above the radiator grille. This had come about due to the need for an extremely low bonnet line at the front of the car, whilst further back needing to clear the carburettors mounted in the V of the V8 engine.
Finished in second place overall on the first postwar staging of the Alpine Rally, July 1946. Team : Maurice Gatsonides – Henk Blijdenstein.
Finished in third place in the Lisbon Rally 1947. Team : Maurice Gatsonides – Theo van Ellinkhuizen.
Finished first on the first, postwar, Dutch sportscar race at the Leeuwarden air force base, July 1947. Driver : Maurice Gatsonides.
This car was the only one to carry the “Gatford” name script, as the Ford Motor Company felt it sounded too much like “Matford” (the abbreviation of Mathis-Ford), which was Ford’s brandname in France. Consequently the remainder of the Heemstede-produced cars bore the name “Gatso” which was of course every bit as appropriate, although, ironically, those later cars were actually built on genuine but lowered Matford “13” (Ford France) chassis with 4″ shorter wheelbase than the American one.
Gatford
SPORTS AND COMPETITION CARS
The GATFORD is a fast, comfortable and above all a reliable Sportscar, designed to be driven for a long time at high average speeds. By means of a dual ratio back axle the revolutions of the engine can be kept quite low, which improves its durability considerably while a low petrol consumption is obtained. The car itself is chiefly built from Ford parts, which are obtainable everywhere at reasonable cost. The very light body is built of duraluminium attached to a rigid steel frame. As a result of years of experience gained in all kinds of international competitions, a very good roadholding has been obtained, coupled with remarkable good steering. The driving qualities are only equalled by those of a few high priced European cars.
SPECIFICATIONS
Engine :
120 b.h.p. at 4000 r.p.m. V8 monobloc. Side valves. Aluminium high-compression heads with polished combustion chambers. Two down-draught twin-choke carburettors. Special intake manifold, highly polished. Steel backed main and connecting rod bearings. Full flow oil filter and cooler. Special design camshaft. Bore and stroke 3.187 x 3.75 ins (80.95 x 95.25 mm). Cubic capacity : 239 cub. ins (3917 cc).
V8, O.H.V. engine of 175 b.h.p. at 5200 r.p.m. available at extra cost.
Cooling system :
Pressure radiator. Two waterpumps and a crankshaft-mounted fan.
Ignition :
Scintilla Vertex magneto. Lodge H.N.P. 14 mm. plugs.
Clutch :
Single dry plate.
Gear ratios :
top
1 : 1
synchromesh
second
1.8 : 1
synchromesh
first
3.2 : 1
reverse
4.0 : 1
Remote control central gear lever or fitted to the steering column optional.
Back axle ratios available : 4.55 : 1, 4.44 :1, 4.33 : 1, 4.11 : 1, 3.78 : 1 and 3.54 : 1.
Overdrive of 28.5 % in back axle.
Suspension :
Transverse leaf springs (front and rear) with “Silentbloc” bushes. Anti-roll bar and double acting hydraulic shockabsorbers in front. Hydraulic stabiliser with double acting shockabsorbers at rear.
Brakes :
Girling Hydro-Mech.
Steering :
Left or right hand optional. Two-spoke 17″ (455 mm) diam. steeringwheel.
Wheels :
5 Easy-clean steel discs. Second spare wheel complete with tire at extra cost.
Tires :
6.00 x 16, 6-ply.
Petrol Tank :
At rear, 20 Imp. gallons (90 L) capacity. Two spare tanks, contents 7 Imp. gallons (30 L) each, mounted in centre, alongside chassismembers, at extra cost.
Electrical equipment :
6 Volt air ventilated dynamo. Constant voltage control. 100 Amp. hrs. battery. Two powerful broad-beam headlamps and one long-beam centre lamp. Rheostatic controlled instrument lights.
Dimensions :
Wheelbase
:
108¼ ins (2.75 m).
Track, front
:
56 ins (1.42 m).
Track, rear
:
58 ins (1.47 m).
Overall length
:
171 ins (4.35 m).
Overall width
:
66 ins (1.70 m).
Overall height
:
53 ins (1.35 m).
“Sports Roadster”
:
57 ins (1.45 m).
“Aero Coupé”
Ground clearance
:
8 ins (0.20 m).
Turning circle
:
36 ft (5.47 m).
Weight
:
21.5 cwt (1100 kg).
“Sports Roadster”
:
23.5 cwt (1200 kg).
“Aero Coupé”
Specifications and prices may have to be modified without notice.
Built on the Matford “13” chassis, lowered by five inches. 2+2 seater
A tuned 4 litre Mercury V8 engine providing the power. The general styling echoed the original Gatford, but additionally the Aero Coupé featured a sliding clear-plastic canopy reminiscent of a fighter aeroplane and in fact manufactured for Gatsonides by the Fokker aircraft company.
Performance : over 100 mph (160km/h), Economy : better than 20 mpg.
Introduced at the Geneva “Salon de l’Auto” in march 1948 and also showed at Holland’s own first postwar RAI Motor Show in Amsterdam. From the United States came orders for no less than 200 cars. But this was impossible for Gatsonides, who hadn’t really even the financial means with which to continue his business at its modest level.
Open two-seater, using the similar chassis and mechanical components as the Aero Coupé (Matford “13” chassis, Mercury V8).
A detachable cloth top with side screens was provided for weather protection.
1 sold (detail : righthand-side steeringwheel) to Félix Endrich of Switzerland, Olympic champion two-men bobsleigh, 1948 Sankt Moritz. With this car Endrich became Switzerland’s mountain-climb champion. Later in 1948 he was killed in a bob-sleigh accident.
What happened to the car ?
1 sold to Dutchman Aad Tops who emigrated to South-Africa. Tops drove this car to victory in the Lorenzo Marquez Rally.
Last known owner (1990) : a doctor in Graaf-Reinet, South-Africa……
Fixed-head coupé, using the similar chassis and mechanical components as the Aero Coupé (Matford “13” chassis, Mercury V8). Almost identical to the previous Roadsters. Fixed steel hardtops however rather than the removable cloth tops of the earlier twoseaters resulted in these being closed Coupés.
Of these one was for Dr. Roberts, a doctor in Sneek (Friesland), whilst the other car belonged to a Mrs. Jochems, a well-known personality in The Hague’s high society.
Dr Roberts sold his car ……
A low-built 2+2 fixed-head coupé, using the similar chassis and mechanical components as the Aero Coupé (Matford “13” chassis, Mercury V8).
This car was nicknamed “Molehill” due to the curvature of the protruding top, was intended to win the tough 1950 Liège-Rome-Liège rally. Co-driver : Ginet Trasenster (Belgium).
Type: Platje, Year: 1949, Built: 1 piece
Fiat 1500 chassis (shortened), Fiat 1.5 litre six-cylinder in-line OHV engine, Dubonnet independent front suspension, finned alloy brake drums.
This car didn’t require the bonnet bulge of the Ford based Gatso’s, and so the central lamp was omited.
The car was nicknamed “Platje” = “Flatty”.
Leading at the National Sportscar Races held at Zandvoort in 1950, a rear wheelrim centre gave away, putting the car and its driver/constructor out of the race. Flatty was equipped with ultra-lightweight wheels specially made in France, which aided the performance of the car whilst also providing better brake cooling. Unfortunately, the one on the left rear failed to stand up to the high cornering forces generated on the Zandvoort circuit.
Type: Gatso 4000 Luxe, Year: 1950, Built: 1 piece
The last and most luxurious Gatso. Built for a Dr. Polano, a well known personality in the The Hague society scene, and was specially designed according to the doctor’s wishes.
On a modified and longer Ford Mercury chassis and running gear, and with a normal Mercury V8 engine this car was however of more conventional height, being built as a luxury six-seat convertible with a fully-retractable electrically operated soft top.
The bodywork in this case was being manufactured by the coachbuilders Boonakker.
When bankruptcy was declared, Dr Polano reached an independent agreement, so enabling the car’s completion.
Maus Gatsonides.
De Nederlandse autocoureur die in 1953 de rallye van Monte Carlo gewonnen heeft, weten zij die zo’n 60 jaar of ouder zijn.
Een enkeling vanaf 45 jaar brengt hem direct in verband met de Gatsometer, een uitvinding die iedereen tegenwoordig beter kent als de flitspaal. Dat hij zelf ook auto’s bouwde is wat minder bekend.
Het begin
De op 14 februari 1911 op Java geboren Gatsonides volgde in Nederland de HBS. Bij het eindexamen was hij op één na de beste van zijn klas. Zijn voorliefde voor de techniek, zijn zin in avontuur en romantiek doen hem besluiten na zijn schooltijd bij de luchtmacht te gaan. Een carrière als jachtvlieger bij de luchtmacht, waar hij zijn zinnen op gezet had, zat er helaas voor hem niet in. Na de keuring moest hij zijn handtekening zetten. Pas op dat moment viel het de keuringsartsen op dat hij een vingerkootje miste en werd hij alsnog afgekeurd.
Maus ging niet bij de pakken neerzitten en gaat op Schiphol eerst als volontair werken bij de KLM. Dichter dan dat kon hij niet bij het vuur komen. Later komt hij daar in vaste dienst als mecanicien.
Deze loopbaan was echter ook niet van lange duur. Na een aantal vliegtuigongelukken in korte tijd weet zijn verloofde hem over te halen de luchtvaart achter zich te laten. Dit viel Gatsonides niet al te zwaar. Met een flinke som geld achter de hand, een erfenis van zijn grootouders, begon hij een autobedrijf in Heemstede. Dit stelde hem in staat tegelijkertijd een andere passie van hem te verwezenlijken, de autosport.
Sluw
Jaren eerder had de jonge Maus Gatsonides al een autosportprijs gewonnen.
Bij een behendigheidsrace waarbij het parkoers gemarkeerd was met lege olieblikken was het de listige Gatsonides die er tot ieders ontzetting vandoor ging met de beker. Na de reglementen goed doorgelezen te hebben, verzocht Gatsonides de wedstrijdleiding om als laatste te mogen starten. Toen iedereen het parkoers had afgelegd verscheen hij aan de start. Op volle snelheid werden alle blikken plat gereden of in de berm gekegeld. Zelfs met alle strafseconden die bij zijn eindtijd opgeteld werden was hij veruit de snelste en kon hij van de morrende organisatoren zijn eerste prijs in ontvangst nemen. Vele malen in zijn autosportcarrière heeft hij op soortgelijke kwajongensachtige wijze een race naar zijn hand weten te zetten.
Op weg naar succes
Al voor de tweede wereldoorlog had “Gatje”, zoals hij ook wel door zijn vrienden genoemd werd, al deelgenomen aan de diverse grote en minder grote evenementen. Onder andere in de Rallye van Monte Carlo en Luik-Rome-Luik deed hij van zich gelden. Als dealer van Hillman en Riley, was een wagen en onderdelen makkelijk voorhanden. In 1937, de tweede keer dat hij de Rallye van Monte Carlo reed, speelde de equipe Maus Gatsonides – Kees Sanders het klaar om met een Hillman Minx de Barclay’s Bank Cup te winnen. Deze wisseltrofee was voor de hoogst geklasseerde wagen van Britse makelij. Deze cup heeft hij in 1950 en 1953 nogmaals behaald waarna hij de beker definitief mocht behouden. Een andere zeer zware rit dat jaar was Luik-Rome-Luik. Met zijn Riley type Kestrel Sprite was hij een van de zeven deelnemers die de finish haalden. Dat terwijl er 39 aan de start waren verschenen……..
Faillissement en nieuwe ambities
Het zal duidelijk zijn dat Gatsonides meer bezig was met de autosport dan met het runnen van een automobielbedrijf. Het gevolg was dat in 1938 zijn bedrijf failliet ging. Het familiekapitaal was als sneeuw voor de zon verdwenen en de wens om professioneel wedstrijdrijder te worden was nog steeds niet in vervulling gegaan. Zijn bekendheid als wedstrijdrijder kwam hem goed van pas tijdens een sollicitatie bij Ford Nederland. Bij dit bedrijf was hij werkzaam als servicetechnicus. Verder maakte Ford het hem mogelijk om met wagens van dat merk uit te blijven komen in wedstrijden. Zo verscheen hij samen met Klaas Barendregt aan de start van de 1938 Luik-Rome-Luik en 1939 Monte Carlo in een Ford V8. Nu hij als fabrieksrijder voor Ford zijn grote passie kon blijven voortzetten, koesterde Gatsonides alweer een nieuwe ambitie. Het bouwen van zijn eigen sportwagens.
Kwik
In Haarlem had hij een pandje gehuurd waar hij zijn wagens kon prepareren. Het was daar waar zijn eerste schepping het levenslicht zag. Gebouwd op het chassis van de eerste in Nederland geïmporteerde Ford Mercury met een 3.9 liter V8 motor. Deze motor was exclusief voor de Mercury, de standaard Ford V8 motoren hadden een inhoud van slechts 3,6 liter. Verder was de motor voorzien van hoge compressie aluminium cilinderkoppen en twee dubbele carburateurs. Afgezien van de benaming “Kwik” (het Nederlandse woord voor Mercury) aan weerszijden van de auto wees niets er aan de buitenkant op dat het origineel een Ford betrof. Het eerste optreden van Kwik was op 3 juni 1939 tijdens de allereerste prijs van Zandvoort, toen nog op een stratencircuit.
Het succes van deze race deed de toenmalige burgemeester besluiten een permanent circuit aan te leggen. Door tussenkomst van de tweede wereldoorlog werd dit pas veel later gerealiseerd. Voor Kwik was de race echter minder succesvol. In zijn haast om Kwik te prepareren voor de wedstrijd, die voor Gatsonides zo goed als in zijn achtertuin gehouden werd, zorgde het onzorgvuldig aanhalen van de cilinderkoppen ervoor dat Gatso de race moest staken wegens een opgeblazen koppakking. Later dat jaar tijdens Luik-Rome-Luik
presteerde Kwik met de equipe Maus Gatsonides – Lex Beels een stuk beter en behaalden zij een 14de plaats.
Gatsonides, altijd in voor een lolletje, nam met Kwik ook deel aan wat minder serieuze wedstrijden. Zo waren skiwedstrijden achter de auto in die vooroorlogse jaren tamelijk populair. Dit was zoiets als waterskien maar dan op de sneeuw achter een auto. Zo was er in januari 1940 zo’n wedstrijd op de noord-boulevard in Zandvoort. Als het om competitie ging, dan ging Maus ook voor de eerste plaats. Tijdens de laatste manche zette hij de snelste tijd neer. Min of meer tot ongenoegen van zijn vriend Ernst van Hasselt die achter Kwik op zijn buik de finish passeerde.
De oorlogsjaren
Toen een paar maanden later de tweede wereldoorlog uitbrak kwam er onverwacht een voorlopig einde aan Gatso’s plannen om sportauto’s te gaan ontwerpen en bouwen. Het zal niemand verbazen dat het gedurende deze donkere dagen ook de racerij niet meer mogelijk was. Na de inval van de Duitsers werd alle benzine door de bezetter gevorderd. Ook het normale autoverkeer was tot een halt gekomen. Hoewel er lieden waren die dachten dat Hitler binnen niet al te lange tijd zijn biezen zou pakken, dacht Gatsonides daar anders toch over. Enkele weken na de inval van de Duitsers reed Gatso al weer rond in een van zijn laatste centen omgebouwde auto voorzien van een door hem zelfbedachte en ingebouwde gasgenerator. Nu was het principe van hout- of kolenvergassing niet onbekend maar op deze manier was het nog niet eerder toegepast. Menig automobilist in die tijd zou graag weer mobiel willen zijn maar de ingrijpende aanpassingen aan hun kostbare automobielen weerhielden hen ervan om ook een gasgenerator in te laten bouwen. Gatso onderkende dit en bedacht een gasgenerator in de vorm van een aanhanger achter de auto zodat de aanpassingen aan het voertuig zelf tot een minimum beperkt konden blijven. Helaas ontbrak hem het geld om het idee in productie te gaan nemen. Door zijn enthousiasme wist Gatsonides uiteindelijk Lex van Strien warm te maken voor zijn plannen. Lex van Strien kon als Forddealer een aantal grote bedrijven tot zijn klantenkring rekenen. Van Strien zegde voor een jaar zijn financiële medewerking toe en leverde tevens twee monteurs. Stork Apparatenfabriek in Amsterdam zorgde voor de uiteindelijke serieproductie. Na dat eerste jaar waren onder meer wagens van het Provinciaal Energiebedrijf Noord-Holland, Publieke Werken van Zandvoort en Vroom & Dreesman uitgerust met een Gatsonides Gasgenerator en stond Gatso aan het roer van een florerend bedrijf met uiteindelijk zo’n 25 mensen op de loonlijst.
In afwachting van betere tijden koesterde Gatsonides nog steeds het plan om zelf sportwagens te bouwen. In zijn weinige vrije tijd schetste hij de wagens zoals hij die voor ogen had. De stroomlijn van de carrosserie was duidelijk geïnspireerd door de Duitse Auto Union Wanderer Streamline Special waarvan er een aantal aan de start verschenen waren tijdens Luik-Rome-Luik van 1939. Reeds voor het einde van de oorlog waren er een aantal schaalmodellen van de toekomstige “Gatford” gemaakt en getest in de windtunnel van het Nationaal Luchtvaartlaboratorium te Amsterdam.
Een droom komt uit
Na de capitulatie had het bedrijf Gatsonides Gasgenerator Service geen bestaansrecht meer en begon Maus in Heemstede met een twintigtal monteurs het autobedrijf “Allround Service”. In eerste instantie was het bedrijf gericht op het weer rijklaar maken van voertuigen die voor de bezetter verborgen waren geweest. Zo kwam voor Gatsonides zelf het chassis en motor van de Ford V8 waarin hij samen met Klaas Barendregt in 1938 Luik-Rome-Luik gereden had weer tevoorschijn en begon hij met de bouw van de eerste Gatford. Het chassis werd aangepast en verlaagd. Aanvankelijk werd de originele 3,6 liter V8 zijklepmotor gebruikt. Deze werd al snel vervangen door de 3,9 liter Mercury motor waarvan het vermogen opgevoerd werd van 95 pk naar 124 pk met behulp van een Eddy Edmunds opvoerset met aluminium cilinderkoppen waardoor de compressieverhouding verhoogd werd van 6,8 : 1 naar 7,5 : 1. Dezelfde motor configuratie werd gebruikt in de latere Gatso auto’s. Verder werd een achteras met dubbele overbrenging aangebracht waardoor het aantal versnellingen van drie naar zes verdubbeld werd. Het meest in het oog springende detail van de Gatford was de derde koplamp in het midden van de radiatorgril. Deze verstraler was in die dagen toen de straatverlichting nog niet zo was als tegenwoordig geen overbodige luxe. Ten behoeve van de dubbele valstroom carburateurs die ver boven de motor uitstaken kwam er een bult op de lage motorkap. Bij de latere Gatso’s werd deze bult mooi weggewerkt door in het verlengde van de middelste koplamp de motorkap enigszins verhoogt door te laten lopen. Op de foto: links de Gatford met de bobbel op de motorkap, rechts de Gatso 4000 Aero Coupé zonder de perspex kap waarbij de bobbel elegant is weggewerkt.
De wagen presteerde uitstekend in de eerste naoorlogse autoraces. Tweede in de Alpenrallye 1946, derde in de rallye van het Iberisch Schiereiland 1947 en eerste tijdens de eerste Nederlandse sportwagenraces op vliegbasis Leeuwarden in 1947. Dit was overigens de enige wagen die de merknaam Gatford voerde. Ford maakte hier namelijk bezwaar tegen omdat de naam teveel klonk als Matford, een samentrekking van Mathis-Ford, de merknaam waarmee Ford actief was in Frankrijk.
Gatso
Door het succes van de eerste wagen ging Gatsonides zich meer en meer toeleggen op het ontwerpen en bouwen van zijn eigen auto’s. Ironie wil dat deze wagens gebouwd werden op een verlaagd Matford “13” chassis welk zo’n 10 centimeter korter was dan het Amerikaanse Ford chassis. Eindelijk in 1948 zag de Gatso 4000 Aero Coupé het levenslicht. Overal waar de wagen kwam trok deze veel bekijks. Zo ook op de eerste na oorlogse Auto RAI 1948 waar Prins Bernard grote belangstelling toont voor de Gatso 4000 Aero Coupé.
Dit was vooral te danken aan de door Fokker vervaardigde perspex kap. Het spectaculaire uiterlijk van de wagen leverde Gatsonides een Amerikaanse order op voor 200 stuks. Echter de financiële middelen ontbraken om dit project tot uitvoer te brengen. Als gevolg van de publiciteit rond de Aero Coupé werden er wel twee Gatso 4000 Roadsters besteld. Deze waren mechanisch en motorisch nagenoeg gelijk aan de Aero Coupé zij het dat de roadster een tweezitter was met een afneembare linnen kap. Beide Gatso Roadsters gingen naar het buitenland waar de respectievelijke eigenaren met de wagens nog wat sportieve prestaties hebben behaald.
Verder werden er op bestelling nog twee tweezitters gebouwd met een vast dak, de Gatso 4000 Coupé. Vervolgens zag ook nog een vierpersoons uitvoering het levenslicht, de Gatso 4000 2+2p Coupé. In de volksmond werd deze wagen al snel “de molshoop” genoemd. Met deze wagen verscheen de equipe Gatsonides-Trasenter als gedoodverfde winnaar met nummer 1 aan de start van Luik-Rome-Luik van 1950. Wegens een opgeblazen koppakking haalde Gatso de finish niet. Dit was overigens niet het enige dat tegenzat. Doordat Gatsonides al zijn tijd en energie in het bouwen van auto’s stak verwaarloosde hij zijn garagebedrijf “Allround Service”. De klanten liepen weg. De zelfgebouwde auto’s werden verkocht tegen een prijs waarbij alleen in het geval van serieproductie van enige winst sprake kon zijn. Uiteindelijk was het geld op en werd wederom faillissement aangevraagd. Ten tijde van het faillissement stond het meest luxueuze model reeds op stapel, de Gatso 4000 luxe. Deze op specificatie van de klant te bouwen zespersoons cabriolet kon dank zij een financiële regeling afgebouwd worden. In tegenstelling tot de andere Ford gebaseerde Gatso’s ontbrak bij deze cabriolet de centraal geplaatste verstraler.
Tussendoor was in 1949 nog een andere wagen gebouwd. Dit keer niet met de Mercury krachtbron maar met een Fiat 1500cc zescilinder. Het chassis was overigens ook van Fiat. Door de geringe hoogte van de wagen ging deze al snel onder de naam “Platje” door het leven. Doordat hier de hoge carburateurs niet aanwezig waren ontbrak ook hier de derde koplamp. Platje heeft menig succes gekend. Desondanks waren er ook tegenslagen. Tijdens sportwagenraces op het circuit van Zandvoort lag Platje aan de leiding toen een lichtmetalen velg, voor die tijd een nieuwigheid, afbrak.
In november 1949 organiseerde de KNAC de eerste uurrecords op het circuit van Zandvoort. Het idee was in eerste instantie afkomstig van de slimme Gatsonides die hierin een gelegenheid zag zijn producten te promoten. De recordpogingen werden voor Gatje automatisch een succes daar elke tijd die gereden werd een record was. Helaas kwam zoals gezegd een jaar later het einde aan de bouw van de Gatso’s.
Alles kan
Gatsonides had zich er bij neergelegd maar ging niet bij de pakken neerzitten. In 1952 was hij technisch adviseur en fabrieksrijder bij Ford Engeland. Zonder financieel risico kon hij naar hartelust de autosport beoefenen met als absolute hoogtepunt de zege in de rallye van Monte Carlo van 1953 met een Ford Zephyr. Tot begin jaren 70 heeft hij als beroepsrijder met diverse auto’s deelgenomen aan vele andere evenementen van naam. Voor eigen gebruik knutselde Gatso zijn eigen tijdmeetinstrumenten in elkaar en ontdekte weer een gat in de markt. Met zijn lijfspreuk “Alles kan” startte hij in 1958 weer een bedrijfje, ditmaal in apparatuur voor tijdwaarneming. Een hele bekende zijn de aantikplaten bij zwemwedstrijden. Zo werd door het bedrijf Gatsometer tijdens de Olympische spelen van 1972 in München de tijdwaarneming verzorgd. Dit systeem werkte met rubberslangetjes en pneumatische schakelaars. Voortbordurend op dit thema ontstond de snelheidsmeter met slangetjes over de weg om snelheidsovertredingen vast te leggen. Inmiddels is dit bedrijf uitgegroeid tot wereldwijd marktleider van de door velen verguisde flitspalen en aanverwante zaken. Maar dat is een heel ander verhaal.
Erfenis
Het moge duidelijk zijn dat Maurice Gatsonides zijn sporen in de geschiedenis heeft achtergelaten.
Van de auto’s zijn er voor zover bekend slechts twee bewaard gebleven. Het gerucht gaat dat er in Zuid-Afrika nog een zou moeten zijn. Naspeuringen hebben echter geen resultaat opgeleverd.
Platje is gerestaureerd en eigendom van de heer Bruggeman. Kwik, de allereerste Gatso, is weer in bezit van de familie Gatsonides.
Met minimaal sleutelwerk is Kwik weer rijklaar gemaakt voor deelname aan de Wintertrial van begin 2005. Op de foto staat de motorkap op een kier omdat de motor tijdens de Wintertrail geregeld last had van vapour lock.
Aan de betekenis van de naam ZABO (Zwijndrechtse Auto-Bus Onderneming) zou men in feite geen carrosseriebedrijf uit herleiden, maar meer een bedrijf met autobus lijndiensten en inderdaad, daar is het allemaal wel mee begonnen.
De historie van de naam ZABO gaat terug tot 9 juni 1923, toen de heer Aart de Jong een busdienst opende vanuit Zwijndrecht via Rijsoord naar Rotterdam. In deze periode na de Eerste Wereldoorlog werden op grote schaal busbedrijfjes opgericht om in de groeiende verplaatsingsbehoefte te voorzien. In 1925 breidde De Jong zijn werkterrein uit door de overname van de concurrerende Auto Omnibusdienst “Rijsoord”, van de ondernemer B. de Koning. In 1933 trok hij zich uit het openbaar vervoer terug, om onder de naam “De Jong’s Autobedrijf” een eigen touringcarbedrijf te beginnen. Na jaren van problematische bedrijfsvoering, maakte een brand in de garage in mei 1937, waarbij alle bussen verloren gingen, een einde aan de activiteiten van de ZABO als vervoerbedrijf. De lijndiensten werden overgenomen door collega RAGOM, die in september 1938 tenslotte ook de vergunningen van ZABO overnam. De ZABO bleef daarna bestaan als lege NV.
Bussenbouw
Op de plaats waar nu (nog) de carrosseriefabriek ZABO te vinden is, stond aanvankelijk de boerderij van de heer G. Groenenboom (de eerste eigenaar van de RAGOM). In april 1936 verkocht hij zijn bedrijf aan de heer J(oost) Ravesteyn Sr, die reeds eigenaar was van de Sliedrechtse busonderneming ESOO. Zijn broer P. Ravesteyn was mede-eigenaar van het Vlaardingse vervoerbedrijf EVAG. Een onderdeel van EVAG was een flinke carrosseriewerkplaats, waar in eigen beheer autobussen werden gebouwd. Deze afdeling werd in 1940 verzelfstandigd en ondergebracht in de lege NV, eigendom van J. Ravesteyn. De directie werd mede gevoerd door zijn zwager de heer J. Dinkla. Hierdoor werd ZABO leverancier van bijna alle autobussen voor ESOO en RAGOM.
Al spoedig moest de bouw van autobussen, vanwege de Duitse bezetting, gestaakt worden. Gedurende de oorlogsjaren werden merendeels reparatieopdrachten uitgevoerd. Ook de reparatie van gasgeneratoren werd een belangrijke bron van bestaan. Na de bevrijding nam de directie en bedrijfsleiding een speurtocht door het gehele land om aan materiaal te komen. Hiermee kon de carrosseriebouw opnieuw in gang gezet worden. Een nog groter probleem was het tekort aan vakbekwaam personeel, waardoor de groei van het bedrijf beperkt werd.
Stadsbussen
Opdrachten waren er voldoende. Zeker toen ook de grote Brabantse streekvervoerder BBA een belangrijk aantal orders plaatste. De contacten tussen BBA en ZABO resulteerden in een succesvol type stadsbus; de Volvo-Zabo-City-Coach. Hier bouwde ZABO er tussen 1959 en 1965 58 exemplaren van (serie 525-582). Voor de stadsdienst in Zwolle bestelde ook Schutte een 14-tal exemplaren (4 t/m 14 en 22 t/m 24). Het personeelsbestand groeide tot 52 medewerkers.
In 1971 werd de naastgelegen woning van de familie den Otter aangekocht en gesloopt. Op het vrijgekomen perceel werd een nieuwe bedrijfshal gebouwd. Nogmaals teisterde een brand de ZABO. In de nacht van 6 op 7 september 1981 brandde de oude werkplaats geheel uit. Er werden verstrekkende beslissingen genomen en er verrees een nieuw kantoor met werkruimte. Nu uitgegroeid tot 2500 m². Door het verdwijnen van veel kleinere busondernemingen (die vaste klant bij ZABO waren) vond tegen het einde van de jaren ’70 een sterke teruggang van de autobusbouw plaats. Vooral toen de grootste klant (BBA) de bussen centraal inkocht, betekende dit voor ZABO de doodsteek. In 1985 werd voor NWH de laatste autobus gebouwd.
Een voorlichtingswagen voor het Regionaal Energiebedrijf Dordrecht uit 1987 werd het laatste voertuig voorzien van een ZABO-carrosserie. Nieuw emplooi werd gevonden in het aanpassen van Mercedes-Benz-autobussen aan de Nederlandse keuringseisen. Andere activiteiten waren de fabricage van pneumatische deuren voor brandweerwagens en polyester noodluiken voor bussen. De laatste jaren van het bestaan van ZABO kenmerkten zich hoofdzakelijk door herstel en onderhoud aan bedrijfswagen en bussen van diverse ondernemingen.
Op 1 maart sluit ZABO Ridderkerk z’n deuren. De afgelopen jaren hield ZABO zich onder andere bezig met schadeherstel en onderhoud van autobussen. Tot het einde van de jaren 80 werden er ook complete autobussen gebouwd. Deze bussen werden met name geleverd aan streekvervoerders die niet tot het NS concern behoorden, zoals de Twee-Provinciën, de BBA (in de jaren 70 verreweg de grootste klant), Tensen Soest, Noord-Westhoek en Schutte Zwolle. In de jaren 80 werden de streekvervoerbedrijven steeds meer gedwongen om standaard bussen aan te schaffen. Daardoor liep de bussen productie steeds meer terug. De laatste streekbussen werden geleverd aan de Noord-Westhoek.
Ter gelegenheid van de naderende sluiting heeft de Stichting Oud Ridderkerk een tentoonstelling georganiseerd en een boekje uitgegeven. In dit boekje staan een groot aantal foto’s van autobussen waaronder een aantal unieke exemplaren zoals de dubbeldekker die in de jaren vijftig aan de TP werd geleverd. Tijdens de tentoonstelling werd o.a. een schaalmodel/plantenbak getoond van een luze toerwagen van de BraBenA, de toerwagen afdeling van de BBA. De tijdens de tentoonstelling getoonde foto’s zijn allemaal terug te vinden in het boekje. Gelukkig zijn er nog de nodige ZABO bussen bewaard gebleven. De verschillende museum stichtingen hebben er een aantal in bezit. Ook rijden er nog een aantal ZABO bussen rond als Camper. De laatste ZABO lijnbussen reden bij Arriva. Deze ex Noordwesthoek bussen kwamen in 2003 nog terug naar hun geboortegrond rondom Dordrecht/Ridderkerk. Doordat de nieuwe bussen voor de concessie DAV (Drechtsteden, Alblasserwaard, Vijheerenlanden) niet op tijd geleverd konden worden moest Arriva zich een aantal maanden behelpen met oude bussen. Hieronder waren 2 ZABO bussen. In 2004 kwam zo’n bus nog even bij de HTM terecht als groepsvervoerbus, maar lang heeft dat niet geduurd.
Drie generaties ZABO stadsbussen van de BBA voor het nageslacht bewaard door de Stichting Veteraan Autobussen
De Arriva 3999 behoorde tot de twee laatste ZABO lijnbussen in active dienst. Toen deze foto in 2004 gemaakt werd was die tijd inmiddels voorbij. Met lijn 90 Utrecht-Rotterdam kwam de bus o.a. door Ridderkerk, de vestigingsplaats van ZABO
Schutte Zwolle was vaste klant bij ZABO en kocht in 1971 een drietal Volvo B57-ZABO stadsbussen. Daarna ging Schutte over op de aanschaf van bussen met een Hainje Carrosserie.
Tensen Soest was een belangrijke klant van ZABO. Voor Tensen bouwde ZABO zowel toer als lijnbussen in verschillende maten. Een groot aantal ZABO bussen van Tensen is uiteindelijk nog bij de VAD terecht gekomen. Meer Tensen foto’s zijn hier te vinden.
De Twee Provinciën schaftte in de jaren 60 en 70 grote aantallen ZABO bussen aan. Deze kwamen na de overname van TP bij Westnederland terecht.
Het bedrijf, oorspronkelijk gevestigd in Amsterdam (Oostenburg), was al opgericht in 1826 door Paul van Vlissingen als een reparatiewerkplaats voor stoommachines voor de Amsterdamse Stoombootmaatschappij, waarvan hij mede-oprichter was. In 1827 werd een voormalige rokerij van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie gehuurd om uit te breiden. Nadat Abraham Dudok van Heel in 1828 compagnon was geworden, kreeg het bedrijf de naam ‘Fabriek van Stoom- en Andere Werktuigen, onder de firma Van Vlissingen & Dudok van Heel.
Omstreeks 1850 was Werkspoor de grootste machinefabriek van Nederland. Het bedrijf telde toen circa 1.000 werknemers. Men vervaardigde er onder meer stoommachines, stoomketels en machinerieën voor de suikerindustrie, en van 1843 tot 1846 ook enkele stoomlocomotieven. In deze periode werd aan de fabriek het predicaat Koninklijk verleend. Het bedrijf was mede afhankelijk van regeringsorders. In 1871 werd de onderneming gereorganiseerd, omdat men in financiële problemen was geraakt bij de bouw van de Moerdijkbrug. Het nieuwe bedrijf, een naamloze vennootschap, kreeg de naam ‘Koninklijke Fabriek van Stoom- en andere Werktuigen’. Rond 1890 kwam ook dit bedrijf in moeilijkheden. Het werd vanaf 1891 voortgezet met financiële hulp van de machinefabriek Stork als ‘Nederlandsche Fabriek van Werktuigen en spoorwegmaterieel’.
Expansie
De vervaardiging van dit laatste product beperkte zich aanvankelijk tot spoorwagons en dergelijke, maar in 1897 kreeg het bedrijf een order van de Nederlandsch-Zuid-Afrikaansche Spoorwegmaatschappij voor 40 locomotieven naast 400 goederenwagons. Daartoe werden in 1897 op Oostenburg drie grote fabriekshallen gebouwd (zie foto), ontworpen door de architect A.L. van Gendt. Naast deze productie van rollend materieel bleef Werkspoor ook actief op het gebied van de scheepsmachinerieën en vervaardigde het bedrijf in 1910 de eerste dieselmotor voor een zeegaand schip, de Vulcanus, in opdracht van de Bataafsche Petroleum Maatschappij. Verder nam men begin 20e eeuw de productie van koelmachines ter hand, als licentiehouder van de firma Linde.
In 1916 verhuisde de fabricage van spoorrijtuigen en staalconstructies naar het industrieterrein Lage Weide in Nieuw Zuilen, tegenwoordig een subwijk in Utrecht. Een nieuw fabriekscomplex voor 1600 arbeidsplaatsen verrees daar en ter huisvesting is de De Lessepsbuurt ontstaan. In Utrecht zijn enkele beroemde bruggen gebouwd, zoals de Waalbrug bij Nijmegen, de Bommelse Brug bij Zaltbommel, en de Moerdijkbrug.
In 1929 werd het telegramadresWerkspoor de officiële naam van het bedrijf.
Na de Tweede Wereldoorlog
In de eerste jaren na de bevrijding had Werkspoor veel werk aan het herstel van beschadigd Nederlands spoor- en tramwegmaterieel. Ook werden ten behoeve van de Nederlandse Spoorwegen vele locomotieven, spoorwegrijtuigen en treinstellen gebouwd. Deze orders moesten in veel gevallen gedeeld worden met de andere Nederlandse spoorwegindustrieën Beijnes en Allan. Door de onafhankelijkheid van Indonesië was Nederlands-Indië als afzetgebied voor het rollend materieel van Werkspoor weggevallen, maar wel werd in 1951, mede dankzij de internationale contacten van prins Bernhard, een grote order verworven uit Argentinië ter waarde van 225 miljoen gulden. Met het uitvoeren hiervan was zeven jaar gemoeid, waartoe het fabriekspersoneel werd uitgebreid van 2000 naar 5000 man.
In 1954 fuseerde het bedrijf met Stork en bleef het bestaan als onderdeel van de Verenigde Machinefabrieken Stork-Werkspoor (VMF).
Rond 1968 had Werkspoor zoveel orders (onder meer voor de bouw van de NS-treinstellen Plan V en een grote serie Amsterdamse trams), dat werk werd uitbesteed aan de Duitse fabrikant Düwag. Desondanks had de afdeling rollend materieel (Rolma) weinig toekomstperspectief, omdat het bedrijf na het aflopen van de Argentijnse order alleen aan de Nederlandse markt leverde. De directie heeft de afdeling Rolma in 1972 gesloten. Treinstel 840 van de NS is het laatste gebouwde rollend materieel (afgeleverd in 1972).
In 1989 werd Stork-Werkspoor overgenomen door het Finse concern Wärtsilä.
Nevenactiviteiten
Vliegtuigbouw
Werkspoor heeft een bescheiden bijdrage geleverd aan de Nederlandse vliegtuigbouw. In 1925 was de fabriek betrokken bij de bouw van de eerste Nederlandse helikopter vanluchtvaartpionierAlbert Gillis von Baumhauer, die verloren ging in 1930. In dat jaar kreeg Werkspoor van KLM-directeur Albert Plesman de opdracht een vrachtvliegtuig te bouwen, naar een ontwerp van Joop Carley. De ontwikkeling, in samenwerking met Pander, ging gepaard met problemen aan de motor (oververhitting). In 1931 maakte de Jumbo zijn eerste vlucht. Het enige exemplaar vloog twee jaar voor de KLM als vrachtvliegtuig en daarna nog zeven jaar als lesvliegtuig. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werd het toestel vernietigd tijdens een bombardement.
Bussenbouw
Werkspoor was zowel voor als na de Tweede Wereldoorlog actief in de bouw van autobuscarrosserieën. In de late jaren veertig werden 195 Crossley-bussen gebouwd voor destreekvervoerbedrijven waarvan NS de aandelen in handen had. Daarna bouwde Werkspoor zeven jaar lang geen bussen, maar in de tweede helft van de jaren vijftig stapte de fabriek weer in deze markt op verzoek van NS, die wilde voorkomen dat de grote carrosseriebouwer Verheul een monopolie zou verwerven. Verheul was al in staat om bussen met een zelfdragende carrosserie te bouwen en Werkspoor moest dat volgens NS ook kunnen. In de jaren 1956-1962 werden aan de NS-dochterondernemingen 477 exemplaren van de Leyland-Werkspoor “bolramer-streekbus” geleverd. Er was octrooi verkregen op de speciale bolvormige antireflex-voorruit, een vinding van Werkspoors hoofdingenieur Hofstede. Ook de stadsvervoerbedrijvenvan Utrecht, Arnhem en Rotterdam kochten een aantal bussen bij Werkspoor. In 1962 droeg Werkspoor de autobusdivisie over aan Hainje te Heerenveen. De bolle Werkspoor-voorruit is daarna nog vele jaren toegepast op bussen van Zwitsers fabrikaat.
In 1959 bouwde Werkspoor de eerste voor medische doeleinden gebruikte hyperbare zuurstoftank voor het Wilhelmina Gasthuis te Amsterdam. De tank is na de fusie tot het AMCmeeverhuisd naar het pand aan de Meibergdreef en wordt daar nog altijd gebruikt.
In Amsterdam bevond zich het Werkspoormuseum. Het was sinds 1950 gevestigd op Oostenburg in een voormalige lijnbaan van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie. Dit 500 meter lange gebouw dateert van 1660. De begane grond toont voorwerpen uit de tijd van de V.O.C., de eerste verdieping is gewijd aan het industriële verleden van Werkspoor. Het museum, tevens representatief als Stork Ontvangscentrum, was niet openbaar toegankelijk en is uiteindelijk in 2011 definitief gesloten. Voor onderbrengen van de collectie bij andere musea werd door eigenaar Stork in 2012 een oplossing gezocht.
Op 12 september 2009 werd aan de Amsterdamsestraatweg 569 in Utrecht het Museum van Zuilen geopend, met daarin een grote Werkspoor-collectie, speciaal van de fabriek te Utrecht (Zuilen). De komst van Werkspoor naar Zuilen heeft de ontwikkeling van deze (tot 1954 zelfstandige) gemeente bevorderd.
Op 10 december 2013 werd een door Werkspoor gebouwd stuk van de Bommelse brug aan de Amsterdamsestraatweg, op de hoek St.-Ludgerusstraat, dicht bij het Museum van Zuilen geplaatst. Een monumentaal eerbetoon aan de arbeiders die aan deze brug werkten. Zij woonden in de omgeving van het brugdeel.
Rollend materieel
Een overzicht van door Werkspoor na de Tweede Wereldoorlog gebouwd spoor- en trammaterieel.
This was only a quick look inside WERKSPOOR. They did a lot more activities.
Extra:
Reportagewagen van Radio Nederland Wereldomroep. en ook voor NRU
Chassis: Chevrolet 3742 A
Carroserie: Werkspoor Amsterdam N.V. en Constructiewerkplaats Utrecht
Motor: 3860 cc 6-cylinder benzinemotor
Lengte: 5.95 meter
Breedte: 2.18 meter
Wielbasis: 3.48 meter
Totaal gewicht: 4240 kg
In dienst: 1958-1977
Voor de reportagedienst van de Nederlandse Radio Unie werd eind jaren vijftig gezocht naar een ruimer voertuig dan de tot dusver gebruikte typen. Gekozen werd voor een Chrevrolet-chassis en motor, waar door Werkspoor een door de technische dienst van de NRU ontworpencarrosserie van polyesterhars met glasvezelwapening op werd gebouwd. Deze toen nieuwe constructie gaf een welkome gewichtsbesparing, want de technische apparatuur woog alleen al 1500 kg en de akoestische isolatie nog eens zo’n 1200 kg. Ook nieuw was de inbouw van drie magnetofoons (bandrecorders) in plaats van de tot dan toe gebruikelijke platensnijmachines voor de geluidsopnames.
Established in 1953, the VDL Groep is an international industrial and manufacturing company. From its head office in Eindhoven, the Netherlands, VDL supervises its subsidiaries, which have a high level of autonomy and responsibility for results.
The bus and coach division consists of coaches, public transport buses, chassis modules, second-hand buses and mini & midi buses. The finished products sector is extensive: suspension systems for the automotive industry, production automation systems, heating, cooling and air-technical systems, systems for the oil, gas and petrochemical industry, sunbeds and roof boxes, container handling equipment, systems for the agricultural sector, cigar-making and packaging machines, production systems for optical media and medical systems.
VDL companies
VDL Berkhof – bus and coach builder in Valkenswaard.
VDL Bova – a luxury coachbuilder based in Eindhoven, Netherlands
Jonckheere – a motor coach and bus builder in Roeselare, Belgium
VDL Bus Chassis – bus builder which originated from the bus-building business of DAF.
VDL Nedcar – a brand independent car manufacturing plant in Born
De nieuwe Futura was internationale touringcar van het jaar 2012.
De Futura (Classic) is de succesvolste en de langst in productie zijnde bus in het assortiment van VDL Bus & Coach. Meer dan 11.000 stuks verlieten sinds 1982 de fabriek van BOVA.
De Ambassador werd mede door het lichtgewicht een populair streekbustype in Nederland. De 12 meter versie is opgevolgd door de VDL Citea LLE120.
De stads- en streekbussen van VDL worden sinds 2011 vrijwel allemaal onder de naam Citea verkocht. De reeks verving de Ambassador 200, Jonckheer SB250, Transiten Diplomat. Het bustype was Bus Of The Year 2011.
De Procity werd in Nederland na twee geleverde orders en één geannuleerde order uit het aanbod geschrapt. De kortere Jonckheere versie voor de belbussen van De Lijn werd langer geproduceerd, maar is inmiddels ook uit het assortiment verdwenen.
De Phileas is een geleide bus met trameigenschappen. Bij dit project is VDL nauw betrokken.
De Parade, MidCity en MidEuro zijn omgebouwde Mercedes-Benz Sprinter bussen. De bussen zijn voorzien van een ander koetswerk met een verlaagde vloer, verhoogd dak, grotere ramen, dubbele busdeuren, meer zitplaatsen en een filmbak.
VDL Bus & Coach levert ook losse chassis. Onder meer de Britse carrosseriebouwer Wrightbus is een groot afnemer.
VDL Bus & Coach is de busdivisie van de VDL Groep. De belangrijkste activiteiten bestaan uit de ontwikkeling, productie, verkoop en onderhoud van mini-, midi- en grote bussen en chassis modules. Het bedrijf heeft fabrieken in Nederland en België. Er wordt geëxporteerd naar meer dan dertig landen. Daarnaast is het bedrijf actief in de handel van gebruikte bussen.
Geschiedenis
De basis van wat nu VDL Bus & Coach is wordt in 1993 gelegd, als vrachtwagen- en autobussenfabrikant DAF wordt meegesleept in het faillissement van moederbedrijf United Bus. De vrachtwagenpoot (DAF Trucks) maakt een doorstart in afgeslankte vorm. Het bedrijf Van der Leegte, dat in die tijd al bestond uit diverse metaal- en apparatenbouwbedrijven, neemt de chassisproductie van bussen over (DAF Bus International). Negentien procent van de aandelen komt weer in handen van DAF Trucks. VDL heeft een goede band met DAF, want op zijn beurt is het weer een toeleverancier van de Eindhovense vrachtwagenfabrikant.
VDL bleef de naam DAF Bus International nog jaren gebruiken. Het bedrijf fabriceert zowel chassis voor openbaarvervoerbussen als voor touringcars. Motoren kwamen toen alleen van de leveranciers DAF en Cummins. Het assortiment motoren in het segment openbaar vervoer heeft VDL in 2012 uitgebreid met het merk Fiat Powertrain Technologies (FPT).
In de zomer van 1996 nam DAF Bus International Smit uit het Friese Joure over. Dit was het begin van de carrosseriebouw binnen de VDL Groep. Eind september 1998 wordt de VDL Groep uitgebreid met zes bedrijven door de aankoop van de Berkhof Jonckheere Groep. Deze maatschappij bestond uit:
De in 1994 overgenomen Belgische autobusfabriek Jonckheere uit Beveren bij Roeselare.
De overname van de Berkhof Jonckheere Groep betekende voor Smit Joure al snel het einde. Het bedrijf draaide al langer verlies en in december 1998 ging het bedrijf bankroet. De productie van touringcars in de fabriek stopte definitief in 1999 en zou aanvankelijk worden overgeheveld naar de fabriek Berkhof Heerenveen en gedeeltelijk naar die van Postma. Vanwege ruimtegebrek door een grote hoeveelheid orders werd er uiteindelijk gekozen voor de fabriek in Valkenswaard. Hiermee verdween de touringcarfabrikant na 82 jaar uit Friesland.
Berkhof had zoveel bestellingen op het programma staan dat het bedrijf lang de fabriek van Smit Joure gebruikte om onderdelen voor stads- en streekbussen te maken, voor onder meer de MAN Scout. Nadat Berkhof in mei 2001 uit de fabriek was vertrokken ontstond dezelfde maand nog het carrosserie- en wagenbouwbedrijf FCB (Friesland Coach Builders). Dit bedrijf is opgericht door een aantal oud-medewerkers van Smit. In de beginperiode bestonden de werkzaamheden voornamelijk uit het repareren en onderhouden van Smit-bussen, maar tegenwoordig voert het bedrijf reparatie- en restauratiewerkzaamheden uit aan verschillende stads- en streekbussen en touringcars. In eerste instantie was het de bedoeling om ook nieuwe bussen te gaan bouwen, dit is echter vanwege een beperkt budget nooit van de grond gekomen.
In 2003 nam VDL één van de laatste grote concurrenten in Nederland over, de touringcarfabrikant BOVA uit Valkenswaard. De busbedrijven worden datzelfde jaar uit strategisch oogpunt onder de naam VDL Bus Groep op de internationale markt gepositioneerd. Vanaf nu is het één van de grootste busproducenten van Europa en door het eerdere faillissement van Den Oudsten uit Woerden in 2001 nog de enige busproducent in Nederland. In België heeft het bedrijf nog steeds een grote concurrent onder de naam Van Hool.
Het huidige marktaandeel bedraagt bijna 8 procent, daarmee staat VDL op een 6e positie in de Europese bussenmarkt.
Merknaam
In 2005 wordt er als vervolg op de VDL Bus Groep voor alle busbedrijven een centrale organisatie opgericht onder de naam VDL Bus & Coach. Het is 2010 als alle verschillende merknamen (BOVA, Berkhof, Jonckheere, Kusters) worden vervangen door het merkVDL. De fabrieken ondergaan in 2011 allen een naamswijziging en de afzonderlijke websites worden uit de lucht gehaald. VDL wil hiermee de busactiviteiten nog beter profileren. Om dat extra kracht bij te zetten krijgt het bedrijf een apart logo (tot dan toe werd het logo van de moedermaatschappij gebruikt) en een slogan: “MOVE. TOGETHER.“. MOVE staat voor mobiel zijn en in beweging blijven. De producten van VDL Bus & Coach zijn immers in beweging: er worden mensen vervoerd. Ook de organisatie staat niet stil, maar is constant in ontwikkeling. ‘TOGETHER’ refereert aan de slogan ‘Kracht door samenwerking’ van het moederbedrijf de VDL Groep.
Producten
Touringcars
De bouw van touringcars vindt in Nederland plaats bij VDL Bus Modules (voorheen Berkhof en VDL Berkhof Valkenswaard), bij VDL Bus Valkenswaard (voorheen BOVA en VDL Bova) en in Vlaams België bij VDL Bus Roeselare (voorheen VDL Jonckheere). De eerste touringcars binnen de VDL Groep werden tussen 1996 en 1999 gebouwd bij Smit Joure. Deze waren van de types Smit Orion en Smit Stratos, beide bussen stonden op een DAF Bus SB3000 chassis. Na de overname van het Valkenswaardse touringcarbedrijf Berkhof werd de Axial onder VDL geproduceerd. In 2003 kon ook de succesvolle bus Futura en de Magiq aan het assortiment worden toegevoegd na de overname van Bova. In 2007 werd ook nog de VDL Bova Lexio ontwikkeld.
Tegenwoordig produceert VDL Bus & Coach onderstaande voertuigen:
Futura
Jonckheere
Synergy
Citea
Phileas
MidCity
MidEuro
Tsxi- en rolstoelvoertuigen
Pacific
Mistral
Politiebussen
Openbaar vervoer
In het openbaar vervoer zijn diverse bussen de revue gepasseerd, waaronder
Alle bussen zijn ontwikkeld en gebouwd door Berkhof in Heerenveen op onderstellen van VDL Bus Chassis en voorgangers. De Berkhof 2000NL en Duvedec zijn overigens ook gebouwd op Volvo chassis. De productie van de Ambassador werd in 2005 uitgebreid naar VDL Berkhof Valkenswaard vanwege een grote order. Dan was er ook nog de Transit, een product van Jonckheere.
De huidige generatie grote openbaarvervoerbussen draagt de naam VDL Citea en wordt geproduceerd bij VDL Bus Modules, VDL Bus Heerenveen en VDL Bus Roeselare. Er is ook nog een 10,6 meter bus in productie onder de naam Ambassador ALE-106. Ook werkt het bedrijf mee aan de productie en ontwikkeling van de Phileas door haar aandeel van 70% in het HelmondseAPTS.
Mini- en midibussen
Het bedrijf Kusters, tegenwoordig VDL Bus Venlo, is al sinds 1921 gespecialiseerd in klein materieel. Ooit begonnen met carrosserieën voor bussen ten behoeve van mijnwerkers, tegenwoordig bouwt men allerlei bestelbussen om voor verschillende doeleinden. Op het gebied van openbaar vervoer produceerde Kusters de Parade. De huidige bussen zijn de VDL MidCity en VDL MidEuro. Daarnaast levert VDL aangepaste bussen voor de politie en biedt het een legio aan oplossingen om bestaande taxi’s rolstoelvriendelijk te maken.
Speciale projecten
VDL bouwt niet alleen een standaardaanbod, maar ook naar wens van de afnemer. Speciale projecten zijn bijvoorbeeld de VDL Pacific en VDL Jonckheere Schoolbus. De eerste is een robuust bustype die geschikt is voor passagierstransport in slecht toegankelijke gebieden waar zowel de toestand van de wegen als de klimaatcondities speciale verwachtingen stellen. VDL Bus & Coach produceert en levert deze bus in diverse uitvoeringen voor landen zoals Ghana, Burkina Faso en Ethiopië. De Jonckheere schoolbus werd gebouwd in Heerenveen voor Parijs en is een bus met een kop van de DAF LF vrachtwagen.
Chassis
DAF Bus International, het begin van VDL Bus & Coach, veranderde na een reorganisatie in september 2003 in VDL Bus International. Per 5 september 2010 is de huidige naam VDL Bus Chassis ingevoerd. Het bedrijf is verantwoordelijk voor de productie van onderstellen voor autobussen en touringcars. De helft van geproduceerde chassis wordt verkocht aan derden, de andere helft gaat naar de koetswerkbedrijvenbinnen de groep. Een groot afnemer is het Britse Arriva plc. In november 2008 bestelde dit bedrijf bijvoorbeeld meer dan 350 chassis van het type SB200 voor levering in 2008/2009. In 2011 werd er nog eens een order geplaatst voor 311 buschassis. Het koetswerk wordt er in Engeland opgebouwd door Wrightbus. Dit is de grootste order die Arriva ooit bij VDL Bus & Coach heeft geplaatst voor ‘right hand drive’ voertuigen. Op 27 januari 2012 maakte VDL Bus & Coach bekend dat het Britse Arriva plc een order voor 80 buschassis van het type SB200 heeft geplaatst.
Een overzicht van de chassis die worden/werden geproduceerd:
SB200 (vervanger van het SB220 chassis. Wordt toegepast op de Ambassador 200 en VDL Citea LLE. Veel export naar buitenland)
SB180 (verkort chassis, vervanger van het SB120 chassis)
SB230 (toegepast op Transit en Citea 12 + 12,9 meter variant)
SBR230 (twee assen + derde sleepas, toegepast op Transit en Citea 13,7 en 14,5 meter variant)
SB4000+ (touringcar-chassis)
SBR4000+ (touringcar twee assen + derde sleepas)
TB2175 (voor de VDL Pacific)
Chassismodules
SB260 (toegepast op de Citea CLF-120)
Voormalige chassis
SB120 (verkort chassis, toegepast op Ambassador 120) – vervangen door SB180 chassis
In Eindhoven is een gespecialiseerde werkplaats voor onderhoud, reparatie en schadeherstel van alle merken touringcars en bussen onder de naam VDL Busland. Onderdelen van bussen zijn verkrijgbaar bij VDL Parts te Veldhoven.
In Servië heeft VDL bovendien eind 2010 de autobusfabriek Ikarbus in Belgrado overgenomen. De Servische overheid heeft een belang van 20% in dat bedrijf. In de fabriek werken 250 mensen en er zullen op jaarbasis 250 bussen worden geproduceerd. VDL kocht de fabriek omdat de in Nederland geproduceerde bussen te duur zijn voor de Oost-Europese markt.
Gebruikte bussen van alle merken en typen worden ingekocht en verkocht bij VDL Bus Center (voorheen VDL Coach & Bus Center, VDL CBC) in Nederland, Duitsland en Frankrijk.
The history of Verheul, derived from a car factory to Waddinxveen, corresponds to that of many other body factories. Dirk Verheul, the owner since 1900, began after the first world war with the building of bodywork. In the 1930s the factory has become one of the largest in this field in the Netherlands. On many buses and chassis brands were recommended truck s produced. In particular, collaboration with the Dutch kromhout .
From 1958 took Verheul construction of complete kromhout-coaches to hand, with only the engines delivered kromhout. To this Covenant came in 1963 another end, because after the takeover of AEC Verheul’s other partner by Leyland created a close cooperation between Verheul and Leyland-Holland in Aalsmeer. One went on under the name Leyland Motor Corporation NV.
The Verheul-factory was destroyed by fire on december 9, 1970. On this place arose then the Dutch subsidiary of British Leyland. The name Verheul was no longer used and Carbodies were no longer built. The construction of standard local buses was continued by Den Oudsten to Woerden .
Branches
A planned new factory at the Henegouwerweg Waddinxveen along national road 12, could by the circumstances of war only after 1945 be put into operation. This complex was known as factory A and served for the construction of large bus series. The original location to the clay Quay in Waddinxveen was called henceforth factory B and was selected for the construction of smaller numbers of coaches. Because Verheul in the 1950s large orders got from coaches for the City and regional transport, was on 25 november 1955 in Apeldoorn opened a new factory (C) , which, however, not long existed and was closed on 1 november 1962.
Products
Verheul was a well-known Builder of buses. Decades had a lot of city buses, Intercity buses and coaches in a body of Netherlands Verheul. Part of this was built on a chassis of brands like Kromhout, AEC or Leyland, MAN, DAF, but also built many self-supporting body works with components of Kromhout, AEC (such as the VB20 and VB10 ) and Leyland (such as the Holland Coach bus and the Royal Holland Coach local bus).
Built In 1966 Verheul 25 coaches of the type CSA order of Hainje for the HTM. In 1967-69 Verheul designed and built a series of 130 standard Intercity buses from the Leyland Verheul LVB668 type for the then still at NS and later at the ESO connected bus companies. Until 1988, this was the standard model for the Dutch public transportation, but there was no longer himself came to Verheul.
1955-68 Verheul Holland Coach stadsbus 134 uit 1955, GEVU, Utrecht, gevolgd door Leyland-Verheul LVS560 stadsbus 6 uit 1968, GVG, Groningen.
1956 GVA BUT Verheul trolleybussen bouwjaar 1956
1956 GVBA AEC-Kässbohrer-Verheul 245 – Amsterdam
1956 TET bussen op het busstation Molenstraat te Ootmarsum. Scania-Vabis bussen met carrosserie van Verheul. Opname 1956.
1956 Verheul Geledebus GTM
1956 VERHEUL KAROS-18 juni 1956
1957 ACLO Verheul 01 AEC-VERHEUL bestemd voor Zuid Amerika. Verkort v 12 meter naar 10 meter lengte
aclo-mark-iv-uruquay-aec-verheul
1957 Aclo Verheul Coba 02
1957 ACLO-Verheul 02 1957 geëxporteerde Verheul Zuid Amerika. carrosserie duidelijk naar Amerikaanse normen is aangepast
1957 ACLO-Verheul 03 AEC-VERHEUL bussen lijkt. Duidelijk zien we dat de wagen de motor achterin heeft en let vooral op de lengte die zeker een stuk korter
ACLO mark IV = URUQUAY AEC Verheul
ACLO Regal 4 Verheul voor Verheul in Waddinxveen
1957 ACLO-Verheul 04
1957 DAF met Verheul opbouw Velox in Andelst
1957 Interieur van Kromhout TBZ100 Verheul stadsbus 281, GVB (Amsterdam)
AEC nr. 76 met carrosserie van Verheul. Opname Sankt Georgplatz in Epe (Duitsland) in 1970
AEC Regal Mk IV – Verheul
AEC Regal Mk IV-A – Verheul
AEC Verheul Enhabo 223
AEC Verheul HTM 216
AEC Verheul LTM 2089
AEC-Verheul 06
Coach Verheul KLM
Crossley Verheul HTM 92
CVD Leyland-Verheul 424 – Nijmegen NS – 10-1978
Daf 11 met het kenteken TB-62-63, met carrosserie van Verheul. De kleur was ivoor met blauw dak.
Daf nr. 15 met carrosserie van Verheul. Opname bij de kuiperberg te Ootmarsum met chf Rekers van het depot aldaar
Daf stadsbus nr. 23 met carrosserie van Verheul. Deze had 30 zit en 16 staanplaatsen
DAF Verheul Roland 11 A-36241
Daf-Leyland 11 met carrosserie van Verheul. De eerste miljonairs voor de TET. 40 zit en 25 staanplaatsen. Bus heeft 11 jaar dienst gedaan in Ootmarsum.
DAF-Verheul bus van Jac. van Dijk. Eindhoven
BUT-Verheul Trolleybus (NB-01-24), Groningen
ESA 75 AEC en DAF Verheul.
Ford Transit nr. 58 met carrosserie van Verheul-Aviolanda met de moter achterin. Deze bus had 28 zitplaatsen.
The company was founded in 1923 by brothers Wim and Leen Van Gog, who started a regular service between Rotterdam and Gouda. In the same year came a scheduled service between Rotterdam and came at Seven houses (Zevenhuizen) and also their brothers Klaas and Arie at the firm. In the early years was Van Gog a fully family owned, but when the passenger numbers grew, more staff came in. In 1934 the line Rotterdam- Nieuwerkerk aan den IJssel through the ‘s-Gravenweg retrieved from the NV Car Omnibus society “the Star” in Rotterdam, which had driven here since 1922. Between 1940 and 1944 became part of Gogs line’s services shut down because of the advancement of the fleet during the German occupation. In 1944 the activities were entirely discontinued until after the liberation .
In the 1950s and 1960s took the transport on the lines of van Gog strongly, especially because Capelle aan den IJssel became a commuter village for Rotterdam. There were also lines at and the buses went more often than drive. Despite protests from van Gog got also the suburban company RET a concession for a bus line to the Capelse Means watering (Middelwatering) new housing estate.
In 1962 the company was converted into a public limited company, with all shares owned by the family van Gog. The name o. a. o. M was then no longer used. The owners, however, came on age and successors within the family were not. The profitability came under pressure because the (staff) costs ballooned, whereas the Central Government still hesitated about granting of subsidies to public transport. As a result, the company could not continue on the old foot and it was decided to sell.
Velez was the first member of the c.a.p. Foundation that allowed himself to take over by a NS- Citosa daughter, namely to the Boskoop. The shares were transferred on 1 October 1967 and pulled the family van Gog back. As Of FCA’s bus services NV until 1 January 1974 the company still continued to exist as a subsidiary of Citosa, starting from 1 January 1969 the Netherlands (WestNederland) of his successor. From 1969 to 1974 were also the city bus services were transferred to the Netherlands of Gouda, which by c.a.p.-participant van Eldik, operated under the name of Gog.
van-gog-00-1925-latil.
van-gog-01
van-gog-02
van-gog-03-white-3
van-gog-04
van-gog-04a-dion-bouton-den-oudsten-domburg
van-gog-05-1924-ford5
van-gog-05-1924-ford5
van-gog-06-gouda
van-gog-07-1929-de-dion-bouton-1929
van-gog-07-de-dion-bouton
van-gog-07-volvo-1948
van-gog-07
van Gog 08 Particuliere busonderneming Gebr. van Gog, dienst Zevenhuizen-Rotterdam, Bus 8, Volvo B 95 uitvoering B Werkspoor, H 36433
The existing bus service since 1921 Baarn-Soestdijk-Soest – Amersfoort of the entrepreneur Joh. Gabela was 1 May 1930 ‘s by Willem Cornelis Tensen., along with J.C. Bruigom, retrieved. Already in March 1931 pulled Bruigom withdrew from the new company.
There was soon a dark red color chosen. This color is to the corporate end in 1980 characteristic remained for the Tensen.-coaches. Buses starting from 1937 were virtually all of the Volvo.
In 1932, a line on the route soestdijk-Soest – Soesterberg. Here one could make the switch to the electric trams of the Zeist and Utrecht in the directions. Later, this change to the coaches of NBM.
In addition to public transport was also very active in the coach transport Tensen.
After the liberation fleet had to be built almost from scratch, but in 1946 the service was run on the lines of Amersfoort and Baarn-soestdijk-Soesterberg on the pre-war level. In order to be stronger in front of the ambitions of the neighboring NS-daughters NBM and VAD founded T. with three fellow companies in 1947 the partnership Stichtse transport enterprises (SVO) on. This went though in 1948 on car transport Coordination in the Foundation people (CAP). It had eleven transport companies from the provinces of South Holland and Utrecht United. The participants retained their own independence and corporate identity, but showed the CAP logo on the stops and initially also on the buses. The cooperation was visible through a common dienstregelingboekje and issuing a day ticket which was valid on all lines of the affiliated companies.
Later came a route via Lage Vuursche at.
In 1948, the death year of the founder, became by the line bushings 340,000 down and 1,240,000 passengers.
On 1 april 1959 was the network of lines with three lines of spakenburg to Amersfoort and Bunschoten, Baarn and Nijkerk. This happened as a result of termination of the company of CAP-participant j. dijkhuizen in spakenburg. From 1 June 1958 had Tensen already on Sunday the line spakenburg-Amersfoort maintained, because in principle to respect Sunday as a day of sanctification dijkhuizen wished.
In the 1960s and 1970s also began at Tensen (as with most Dutch regional carriers) the revenue back to run, both in the tourist sector and in the shipping service. This was caused by declining passenger numbers and explosive rising labour costs. With the national Government arose disagreements over the explanation of the hesitant on getting grant schemes with which the losses were covered. Many private bus companies sold their company to the NS. Several participants also did this to the Foundation CAP. With which this Foundation strong to force lost and in 1968 was dissolved. Eventually the family business was also T. per 1 January 1980 sold to NS. This divided the transport area between her daughters. The western part was assigned to Central and the eastern part around spakenburg to the VAD. Also the T.-personnel by both companies was retrieved. The buses went exclusively to the VAD.
Smit’s Rijtuig- en Wagenmakerij in Joure werd gesticht in 1917 door Jan Alexander Smit, die het failliete bedrijf van een familielid overnam. Aanvankelijk hield Smit zich vooral bezig met het vervaardigen en verkopen van houten boerenkarren en bakfietsen. In 1921 werd ook de bouw van carrosserieën voor automobielen ter hand genomen en dankzij de uitbreiding met een smederij werd het vanaf 1926 mogelijk ook opleggersen aanhangwagens te gaan bouwen. Door de handel in wagenwielen, een omvangrijke nevenactiviteit, kwam eigenaar Smit in de streek bekend te staan als “Jan Wiel”.
Het bedrijf breidde zich gestaag uit en had in 1937, toen de naam werd gewijzigd in Smit’s Wagen- en Carrosseriefabriek, een grote klantenkring inFriesland en daarbuiten opgebouwd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest Smit noodgedwongen terugvallen op de handel in niet-gemotoriseerde voertuigen, zoals tot boerenwagen verbouwde vrachtwagens, maar ook werden gasgeneratoren vervaardigd.
Na de oorlog
Na de bevrijding werd begonnen met de fabricage van verhuiswagens, cabines voor vrachtwagens (op chassis van onder meer Kromhout) en ‘dental cars’ (rijdende tandartsspreekkamers). De eerste “echte” autobus bouwde Smit in 1948. Dit werd gaandeweg de belangrijkste activiteit. Daarnaast werden grote orders ontvangen van de Koninklijke Landmacht en de Koninklijke Luchtmacht, waardoor een nieuwe fabriek nodig was, die in 1951 werd geopend. Smit was nu in staat steeds grotere aantallen buscarrosserieën te bouwen, op allerlei chassismerken, maar vooralBedford en DAF.
Ook de vormgeving maakte in de jaren vijftig een snelle ontwikkeling door, waarbij karakteristieke Smit Joure-modellen ontstonden met namen alsRoyal Coach en Victoria Coach. Dankzij een grote order van een Zweedse reisorganisatie was Smit aan het eind van de jaren vijftig de grootste exporteur van touringcars in Nederland. Daarnaast zijn de Friese streekvervoerdersLAB en ZWH altijd goede klanten geweest.
1958 DAF SMIT nashultabolagen ESKILSTUNA dom-450 SWEDEN
De grootste doorbraak kwam in 1960 met het type Eldorado, dat tien jaar in productie is gebleven en waarvan de vormgeving, met grote gebogen panoramische zijruiten, opzien baarde. De Duitse fabrikant Gottlob Auwärter – producent van de met soortgelijke ruiten uitgeruste Neoplan bussen – beschuldigde Smit van plagiaat, maar verloor de rechtszaak. In samenwerking met diverse fabrikanten, maar vooral DAF die diverse chassistypen kon leveren, werden er meer dan 650 Eldorado’s gebouwd.
In de jaren zeventig voerde Smit een verregaande stroomlijning door in het productieproces, waarbij steeds meer bussen in serie werden gebouwd. De samenwerking met DAF werd geïntensiveerd, maar daarnaast werden ook Magirus-Deutz bussen opgebouwd. De opvolger van de Eldorado, de Comfortliner, werd op zijn beurt weer opgevolgd door de Euroliner en de met een verhoogde carrosserie uitgeruste Eurohiliner. Een geheel nieuw model had in 1983 de Smit Orion Liner, die in vele soorten en maten kon worden geleverd, met varianten als de Orion Highliner en de Mercurius.
Ook succes had Smit met de bouw van rijdende winkels, eerst op basis van Citroën HY-techniek, later o.a. de bekende SRV-wagens. Hiervoor werd een aparte fabriekshal gebouwd.
Einde
Smit had nog steeds een groot deel van de touringcarmarkt in handen, als fabrikant en ook als wereldwijd handelaar, maar om te kunnen overleven in een veranderende markt, waarbij ook steeds hogere eisen werden gesteld aan het productieproces, werd aansluiting gezocht bij DAF Bus. Dat kocht Smit Joure in 1996, waarna de leiding werd overgenomen door de VDL Groep, eigenaar van DAF Bus. Kort nadat in 1998 nog het nieuwe model Smit Stratos was geïntroduceerd, werd de productie overgebracht naar de Berkhof-vestigingen in Valkenswaard en Heerenveen. Deze laatste was de opvolger van carrosseriefabriek Hainje, die in Friesland altijd Smit’s grote concurrent was geweest. Daarmee kwam in 1999 een einde aan de activiteiten van Smit Joure.
FCB
Uit de as van Smit richtte een aantal oud-medewerkers in mei 2001 het carrosserie- en wagenbouwbedrijf FCB (Friesland Coach Builders) op. Dit voert reparatie-en onderhoudswerkzaamheden uit, aanvankelijk vooral aan Smit-bussen, maar inmiddels aan bussen van allerlei producenten. Men wilde ook nieuwe bussen bouwen, maar vanwege het beperkte budget is dat niet van de grond gekomen.
Museumbussen
DAF B1100 Smit Eldorado uit 1964 van Kapitein te Schagen
Omdat Smit Joure tot laat in de jaren negentig nog bussen gebouwd heeft, zijn nog regelmatig producten van deze fabriek op de weg aan te treffen. Drie echte oldtimers zijn bewaard gebleven, alle drie van het model Smit Eldorado:
Bussen van de NV. Carrosseriefabriek Roset uit Bergen op Zoom waren vanaf de jaren ’50 geen onbekende verschijning in de Nederlandse autobuswereld. Bij Roset begon het allemaal in 1946. In dat jaar werden twee bussen op Bedford-chassis gebouwd. In later jaren bouwde men op elk willekeurig chassis (o.a. AEC, Bedford, DAF, Guy, Dodge, International, Ford, Magirus Deutz, Mercedes Benz, Setra, Volvo, Kromhout en Scania-Vabis).
De producten van Roset werden vooral geprezen om hun sierlijke vormgeving en luxueuze uitstraling van het interieur. Men bouwde in hoofdzaak het meest voor touringcarbedrijven, waarbij het in 1955 geïntroduceerde model “Superliner” razend
1955 Roset Superliner
populair werd. In 1958 werd dit model enigszins aangepast met een groter glasoppervlak en werd toen omgedoopt tot “Bella Vista”. Hier werd geen standaardwerk geleverd, maar pure vakmanschap. Van elke bus die in productie kwam werd een tekening gemaakt en de details werden apart op tekening gezet. De klant betaald en de klant bepaald, dat was het beleid bij Roset.
Niet alleen voor touringcarbedrijven werd er gebouwd. Ook de streekbusbedrijven wisten de weg naar Bergen op Zoom te vinden en bestelden hun bussen bij Roset. Zo waren o.a. AMZ, KLM, LTM, Maarse & Kroon en ZVTM afnemers van Roset. Bij de touringcarondernemers waren het o.a. de Firma Vermaat (ca. 83 bussen), de EVAG uit Vlaardingen (in 1962 waren 27 van de 29 bussen van Roset) en Mey uit Amsterdam (ook in 1962 14 bussen).
Het productieproces bij Roset begon op de 2e verdieping van het fabrieksgebouw. Op verstelbare mallen werden hier de dakconstructie, de zijwanden en het frame gemaakt. Deze frames werden door een tunnelbuis naar de montagehal op de begane grond vervoerd. Op de eerste verdieping stonden de persen voor bijv. de fabricage van de stoelen en is ook de stoffeerderei aanwezig. In de montagehal op de begane grond werden alle delen in elkaar gezet, de beplating aangebracht en in de gewenste kleurstelling gespoten. Na de eindcontrole kan de bus aan de klant afgeleverd worden. In 1962 was de capaciteit gesteld op circa 50 bussen per jaar, maar die aantallen werden lang niet elke jaar gehaald. In de periode 1946 t/m 1969 werden er in totaal 600 bussen gebouwd.
In opdracht van Maarse & Kroon kreeg Roset een order voor het bouwen van een zeer speciale VIP-bus. Deze bus ging de geschiedenis in ging als “Jules Verne”.
In 1968 werden nog 22 bussen gebouwd, te weten: 1x AMZ 51, 2x Vermaat 116-117, 5x GTW 302-306, 5x M&K 551-555, 1x Mey 50, 3x EVAG 85-87 en 5 voor KLM 3001-3005. In 1969 stopte de productie abrupt. In dat jaar verscheen er 1 bus (EVAG 89).
Voor de hoge mate van specialisatie en luxe moest een te hoge prijs betaald worden. Ook de concurrentie speelde Roset parten.
Zadelmaker Johannes Boon had een bedrijf in Rijswijk (Zuid-Holland). Hij fabriceerde hier ook koffers en rijtuigen. Hij overleed in 1877. Zijn weduwe zette de zaak voort en nam Johannes Jacobus Pennock Lzn. (geb. 4 augustus1849 te Dordrecht) in dienst, van beroep rijtuig- en zadelmaker. Deze kreeg de technische leiding. Het bedrijf heette daarna de Koninklijke Nederlandsche Fabriek van Rijtuigen en Tramwegrijtuigen J. Boon (KNFRT) en ging voortaan ook paardentramrijtuigen bouwen. In 1883 werd het bedrijf omgezet in een naamloze vennootschap onder de naam Nederlandsche Fabriek van Rijtuigen en Tramwegrijtuigen (NFRT). Dit bedrijf kreeg twee directeuren: Pennock en Haije, maar in 1884 verliet Pennock het bedrijf en werd Haije tot enige directeur benoemd. Pennock verhuisde naar Den Haag en verbond zich aan de rijtuigfabriek van Jacob van den Bergh aan het Bleijenburg, die hij in 1886 onder eigen naam voortzette. De NFRT ging eind 1886 in liquidatie, maar Pennock ging in Den Haag ook stoomtramrijtuigen bouwen.
Pennock heeft rond 1900 een stoomomnibus gebouwd die een half jaar gereden heeft tussen Den Haag en Wassenaar en daarna nog korte tijd rond Papendrecht. De ervaringen met dit voertuig waren niet zodanig dat men hiermee is doorgaan. Ook zou Pennock in diezelfde periode een eigen auto ontwikkeld hebben, maar dat bleek te berusten op een misverstand: deze auto was geregistreerd als Pennock, maar was gebouwd op een chassis van Mors. Personenauto’s werden gebouwd op basis van chassis’ van onder meer Delahaye, Lagonda, Austin, Minerva en Armstrong Siddeley. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bouwde Pennock carrosserieën voor de Story (een elektrisch aangedreven wagentje).
Autobussen werden gebouwd op chassis’ van onder meer Scemia en Studebaker. Ondanks de goede ervaringen met de Scemia besloot de HTM in 1926 toch niet over te gaan op nieuw materieel van dit merk, maar over te stappen op het Belgische Minerva. De HTM droeg de levering van de Minerva’s op aan de Amsterdamsche Rijtuig Maatschappij (ARM), die de complete bussen leverde onder eigen naam, maar de bouw van de carrosserieën uitbesteedde aan Pennock.
In later jaren heeft de HTM weer een beroep gedaan op Pennock, toen na de bevrijding bussen moesten worden aangepast en zelfs wrakken herbouwd moesten worden.
In 1949 kreeg op het Scheveningse Concours van Koetswerken een Pennock Healey de prijs voor het beste Nederlandse koetswerk. Pennock leverde in 1952 een Austin Sheerline (Princess)aan het Nederlandse Koninklijk Huis. Men had rond deze tijd al veel moeite het hoofd boven water te houden en in 1954, na het overlijden van de laatste directeur Pennock, werd het bedrijf geliquideerd.
Na de opheffing
In het fabrieksgebouw aan de Weteringkade vestigde zich daarna de bussenbouwer König, die echter met het oorspronkelijke bedrijf Pennock niets te maken had. Wel gebruikte hij materialen en werktuigen van Pennock die tot de overgenomen inboedel van het pand behoorden. Ook nam hij personeel van Pennock in dienst en noemde hij zijn bedrijf aanvankelijk Carrosseriefabriek König v/h Pennock. Al begin jaren zestig werd de fabriek gesloten.
Pennock
Carrosseriefabriek P.J. Pennock & Zonen was established in 1898 in The Hague by Johannes Jacobus Leonarduszoon Pennock. It became one of the largest coachbuilders in the Netherlands. The firm built various coachworks for public transport vehicles and trucks, but also both bespoke bodies for individual clients and series-built styles like convertibles, often on higher-priced chassis from the USA and France. In their haydays they created many beautiful bodies on the chassis of brands like Delahaye, Lagonda, Talbot-Lago, Austin, Minerva and Armstrong Siddeley.
Pennock is especially well known for their ‘un-Dutch’ flamboyant designs on Delahayes. After World War II, the Dutch government encouraged coachbuilding for export, and a number of prestige chassis, especially Delahayes, were imported for that purpose. Delahaye had no in-house coachworks, so all their chassis were bodied by independents, who created some of their most attractive designs on the Type 135. One of them was commissioned by Prince Bernard of The Netherlands. His wife, Queen Juliana had also commissioned a special car, a stretched Austin Sheerline Double Convertible Town Car.
Pennock closed its doors in 1953
Extra INFO // New Information.
De omroep was hard getroffen door de oorlog.
Van de 5 reportagewagens waren er nog 2 over
De NCRV wagen had de oorlog overleeft.
Verder waren op de Diamond T de antraciet Gasgenerator gebruikt, waardoor de motoren, de banden en verder ook alles in slechte staat waren. Verder was een wagen door de Nederlandse Omroep weggegeven voor oorlogs verslaggeving en is later gebruikt, net als twee andere wagens als vluchtauto op Dolle dinsdag. Wel kreeg de Omroep een Opel Biltz die door de Duiters was gebruikt bij Stalinggrad en bij de invasie in Normandie. Helaas zijn bij deze acties veel collega’s dood geschoten, waaronder een chauffeur van net 23 jaar..
Na de oorlog was duidelijk dat niet iedere Omroep zijn eigen wagen meer kon hebben. Het was financieel niet haalbaar. De Nederlandsche Radio Unie werd opgericht om studio’s ,wagens en materiaal te beheren . Met veel pijn en moeite kocht de NRU 5 chassis in (1949) Diamond T – 4 voor de grote omroepen en een voor de Wereld Omroep . Ze werden ingericht als Reportagewagen met opname ter plekke 3 waren voor zien van plaatsnijmachine een een al met Bandrecorder. Deze werden in 1949 gelanceerd aan Garage Spoorstraat in Hilversum. Ze kregen 4 vaste chauffeurs. De carrosserie werd gemaakt door Pennock te Den Haag en Technisch werden ze ingericht door de NRU.
In 1950 kwamen er door de Marshal hulp nog 4 wagens beschikbaar als Lijnwagen waren en 6 koffers apparatuur beschikbaar voor live uitzendingen 3 voor de omroepen en 1 voor de WO die een andere kleur had. Gemaakt door de NSF in 1935. De Carrosserie werd gemaakt door LITH in Rotterdam. Het Chassis was Diamond T voorzien van grote sticker op de zijkant . Technisch ingericht door de NRU. Ze hebben dienst gedaan tot 1958-1959 met ongeveer 250.000 km op de teller.
1950 Diamond T Reportagewagens van de diverse Omroepen aangesloten bij de NRU. De wagens hadden een carroserie van Lith te Rotterdam
1949 Diamond T Reportagewagen van de NRU voor het AVRO gebouw met carroserie van Pennock ‘s Gravenhage
Met hartelijke dank aan Eric van Dijk voor de toegezonden info.
De oprichters van de NACO waren de Purmerender onderneming Fa. F.A. de Raadt & J. Kistemaker met de lijndienst anno 1924: Hoorn – Purmerend – Amsterdam en anno 1925: Purmerend – Zaandam, en de Hoornse J.B. Post, die anno 1922 de lijndienst Hoorn – Enkhuizen had. Naast hun eigen lijndienstbedrijven was hun doelstelling deelnemers aan de in 1928 in Amsterdam te houden Olympische Spelen van en naar de verschillende locaties te vervoeren. Ook wilden ze uitstapjes door Nederland gaan verzorgen. Amsterdam kreeg de Spelen echter pas in 1928. Ondertussen werden de ambities van de NACO gericht op het streekvervoer in Noord-Holland. Medeoprichter Post verliet het bedrijf in mei 1930 en ging verder met de WACO. F.A. de Raadt & J. Kistemaker bleven directeur van de NACO.
Trots staat Jacob Kistemaker naast zijn bus. De mensen zijn hun huis uit gekomen om mee op de foto te gaan.
In de periode na 1931 kende de NACO een grote expansie. Het overgrote deel van de autobuslijnen in Noord-Holland ten noorden van het Noordzeekanaal kwam in NACO-handen door overname van de bedrijven De Raadt & Kistemaker (1931), Bellekom te Egmond aan Zee (1931), Vethaak en Hellingman (1932), Van Geelen & Van den Berkhoff (1938), Van den Hoff & Ton (1942), Kuip (1942), Groot (1942), Zeemeeuw (1942), Stormvogels (1943), Westfriesche Auto Car Onderneming (WACO, zelf ook het resultaat van vele overnames, 1943), Autobusdienst “Noord Holland” (1944) en Stadsverkeer (1948). In dit gebied hebben alleen de Zaanstreek en Landsmeer, waar de ENHABO actief was, nooit tot het vervoergebied van de NACO behoord, ook stadsverkeer Den Helder en Texel niet.
Overname door NS
In 1940 werd de NACO overgenomen door de ATO – een dochteronderneming van de Nederlandse Spoorwegen – en werd daardoor een tweedekringsbedrijf binnen het NS-concern. Dit hield in dat de NACO een eigen bestuur had dat verantwoording aflegde aan het bestuur van ATO. In 1942 werd de NACO een eerstekringsbedrijf, een rechtstreekse dochter van de NS.
In 1946 hervatte het bedrijf de lijn Alkmaar – Leeuwarden / Heerenveen via de Afsluitdijk, die in het begin van de Tweede Wereldoorlog was gestaakt. De exploitatie vond plaats in samenwerking met de in Friesland opererende Nederlandsche Tramweg Maatschappij (NTM), in opdracht van de ATO, die de lijn tot 1940 zelf geëxploiteerd had. In 1948 gingen de rechten over naar NACO en NTM zelf.
Door ruil van lijnen met de NZHVM te Haarlem werd het vervoergebied scherper afgebakend. In 1947 ruilde de NACO de lijn Haarlem – Bloemendaal met de NZHVM voor Purmerend – Beemster – De Rijp – Graft. In 1949 respectievelijk 1956 kwam de NACO in het bezit van de buslijnen van Amsterdam naar Purmerend en Volendam, opvolgers van de Waterlandse tram. Zij stond hierbij de lijnen van Haarlem en Beverwijk naar IJmuiden af aan de NZHVM. De NACO behield wel haar lijn Alkmaar – Beverwijk – Santpoort – Haarlem.
In 1959 werd het eiland Marken in het lijnennet opgenomen door een verbinding over de in 1957 aangelegde dam naar het vasteland.
Na de opening in 1968 van de IJtunnel in Amsterdam behielden de Waterlandse lijnen aanvankelijk hun standplaats aan de Valkenweg in Amsterdam-Noord bij het pontveer naar de De Ruijterkade. Bij Amsterdam CS was toen onvoldoende standplaatscapaciteit aanwezig. Daarom werden de NACO-lijnen later via de IJtunnel naar het Waterlooplein verlegd. In 1972, toen de NACO de NZH werd, kwam hun standplaats tegenover het CS op de Prins Hendrikkade bij de Sint-Nicolaaskerk.
In 1970 nam de NACO de stadsdienstBeverwijk over van het busbedrijf Gebr. Oosterom. Een jaar later volgde de allerlaatste overname door de NACO, van de NHADO te Bergen (NH), die al voor 50% in NS-handen was.
Fusie met NZH
In 1972 fuseerde de NACO met de NZHVM, waarbij de naam van de laatste (kortweg NZH) gehandhaafd bleef. De NZH hield de naam NACO in stand voor haar activiteiten te water. De BV Rederij NACO, die onder meer tot 2002 met het MS Bep Glasius de veerdienst Enkhuizen – Stavoren exploiteerde, is nu een onderdeel van Connexxion.
Trivia
In 1935 was de NACO afnemer van het allereerste chassis van de Nederlandse fabriek Kromhout, een autobus met chassisnummer B101.
De NACO was ook actief in het touringcarvervoer en had zich aangesloten bij de reisorganisaties Cebuto en Caravan Tours.
Anders dan vrijwel alle Nederlandse busbedrijven gebruikte de NACO tot het einde toe lijnletters in plaats van lijnnummers. Zo reed lijn A van Purmerend naar Amsterdam en lijn Z van Egmond aan Zee naar Alkmaar. Omdat er veel meer dan 26 lijnen bestonden en het alfabet dus ‘op’ was, werden ook dubbele lettercombinaties toegepast: lijn AB reed van Bergen naar IJmuiden en lijn VW van Volendam naar Amsterdam. Naast de voor de reizigers zichtbare letter of lettercombinatie vermeldde het dienstregelingboekje voor elke lijn ook een lijnnummer, dat niet op de bussen werd aangegeven. Zo was lijn H van Haarlem naar Monnickendam ook lijn 11, terwijl lijn HB van Beverwijk naar Wormer tevens bekendstond als lijn 45. Na de fusie met de NZH werden de lijnletters vervangen door geheel nieuwe lijnnummers. Om overlapping te voorkomen met NZH-lijnnummers werden voor het eerst in Nederland lijnnummers boven de 100 gebruikt.
NACO-bus 4740, een Leyland–Werkspoorbolramer-streekbus uit 1959, was gerestaureerd door het NZH-Vervoermuseum te Haarlem, maar werd in 2002 na een zware aanrijding total loss verklaard. Het wrak is verkocht aan een particulier die pogingen doet tot herstel.
This is a part off the buses from NACO that drove around in the Netherlands
De firma Medema, die in de jaren vijftig in een nv werd omgezet, was een betrekkelijk kleine carrosseriefabriek met een geringe productie. De nadruk lag altijd op vakmanschap, zeer degelijke kwaliteit en fraaie vormgeving, maar de keerzijde van deze medaille was een lange levertijd, hoge aanschafprijzen en het relatief hoge gewicht van de Medema-bussen. Andere busbouwers gingen geleidelijk over op seriebouw en Medema’s orderportefeuille was aan het eind van de jaren vijftig nagenoeg leeg. De ook in Appingedam gevestigde concurrent Smit wist enkele orders voor Medema’s neus weg te kapen en daarmee was het faillissement in 1960 een feit. Van de karakteristieke Medema-bussen is geen enkele bewaard gebleven.
1947 Dodge Medema – Appingedam. A & J Van der Schans – Adorp. Jan van der Schans
1948 Volvo B13 Medema, Appingedam B-11022
1948 Volvo B13 Medema, Appingedam B-11022
1948 carr. Medema Appingedam
1949 DAF benzine Car. Medema Appingedam
1949 DAF benzine Car. Medema Appingedam
1949 DAF benzine Car. Medema Appingedam
1949 NB-19-01 Daf carrosserie Medema Nederlands Auto Postkantoor
1950 Ford F5 Medema Appingedam B-30957
1950 Ford F5 Medema Appingedam B-30957
1950 Ford F5 Medema Appingedam B-30957
1950 Ford F5 Medema Appingedam B-30957
1950 Ford F5 Medema Appingedam B-30957
1950 Ford F5 Medema Appingedam
Dodge A-36544 Carr. Medema Appingedam
1952 Mobiel PTT-kantoor, DAF met carrosserie van Medema
1952 Mobiel PTT-kantoor, DAF met carrosserie van Medema
1952 Mobiel PTT-kantoor, DAF met carrosserie van Medema inside
1952 Mobiel PTT-kantoor, DAF met carrosserie van Medema
1952 Kromhout Medema Appingedam
1953 Daf Perkins Diesel Medema Appingedam B-6083
Desoto 1954 De Soto J Dik uit Appingedam carr. Medema Appingedam
1925 GMC van Maarse en Kroon bij Het Wapen van Alkemade
1925 Ford Maarse & Kroon
1928 Maarse & Kroon Aalsmeer Wilnis
Op 1 februari1923 werd de firma opgericht te Leimuiden onder de naam Fa. Wegman, Kroon en Co. Er werd gereden op de route Rijnsaterwoude – Leimuiden – Leiden. Het busbedrijf begon met één bus, spoedig kwam een tweede wagen in dienst. Nadat de firmant Wegman zich had teruggetrokken ging het bedrijf verder als Jac. Maarse en C. Kroon. In 1927 werd de N.V. “Autobusonderneming” van J.J. Poort en J.P. Sloothaak te Amstelveen opgekocht. In de jaren twintig en dertig breidde het bedrijf zich uit met nieuwe lijnen, waaronder Leimuiden – Alphen aan den Rijn in 1931 en Haarlemmermeer – Leiden in 1934. Vanaf 1933 was het bedrijf gevestigd te Aalsmeer onder de naam N.V. “Autobusonderneming” (dir. Maarse en Kroon).
Maarse en Kroon nr.?
1923-48 Maarse en Kroon
Op 1 januari 1936 vond een grote uitbreiding plaats door overname van het lijnennet van de fa. J.H. van Kalmthout & P. van Niel te Hoofddorp, met lijnen vanuit de Haarlemmermeer naar Amsterdam en Haarlem. Dit had te maken met de opheffing van de Haarlemmermeerspoorlijnen en vervanging door busdiensten. In 1939 werd het bedrijf van M. van Poelgeest te Amstelveen overgenomen met lijnen van Amsterdam naar Schiphol, Amstelveen en Ouderkerk aan de Amstel. In 1942 werd de verbinding Uithoorn – Nieuwkoop geopend.
1931 Maarse & Kroon
1932 Maarse & Kroon – 96 –
1935 Mercedes Benz van Maarse & Kroon 8 Lijndienst R’dam-Waalhaven foto KLM
1935 Maarse & Kroon
1935-Bus-H-amsterdam Mercedes Benz Maarse & Kroon
1936 Maarse en Kroon Tram-en-bus-Haarlem
1939 Maarse en Kroon 43 (foto1950) Leyland Verheul
1939 Maarse & Kroon
In 1947 werd de officiële bedrijfsnaam N.V. Autobusonderneming Maarse & Kroon. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog werd het busbedrijf verder uitgebreid, mede door de groei van de Luchthaven Schiphol. Vanaf 1954 werd de lijn uit Haarlem via Hoofddorp en Uithoorn verlengd naar Utrecht via de snelweg A2. In 1962 ging de lijn Amsterdam – Abcoude – Vinkeveen rijden, in 1964 Uithoorn – Mijdrecht – Woerden. In 1968 werd de lijn Kockengen – Utrecht overgenomen van de UVO. Vanaf 1969 werden de lijnen van de verbinding Amstelveen – Amsterdam geïntegreerd met die van het GVB. In 1970 gebeurde hetzelfde met de verbinding Badhoevedorp – Amsterdam.
1940 Opel Blitzbus 51 verheul-maarse & kroon
Uiteindelijk werden busdiensten uitgevoerd in het gebied tussen Amsterdam, Vinkeveen, Utrecht, Woerden, Nieuwkoop, Leimuiden, Leiden, de Haarlemmermeer en Haarlem. Ten westen en noorden van het vervoergebied reed de NZH, ten oosten de NBM en ten zuiden de NAL en Citosa (later Westnederland).
Op 1 januari 1971 werd het familiebedrijf Maarse & Kroon uiteindelijk toch een dochteronderneming van de NS. Per 3 juni 1973 fuseerde het bedrijf met een andere NS-dochter, de NBM te Zeist. De aldus ontstane autobusonderneming kreeg de naam Centraal Nederland.
Maarse & Kroon
Museummaterieel
Vijf voormalige Maarse & Kroon-bussen zijn bewaard gebleven.
Bus 73 uit 1960, een LeylandRoyal Tiger Worldmaster, behorend tot een serie van 20 lijndienstbussen met een voor die tijd zeer moderne vormgeving van de carrosseriefabriekVerheul te Waddinxveen;
1960 Leyland Verheul heeft plek voor 70 p Maarse-Kroon 73
Bus 251 uit 1963, een Leyland Royal Tiger Cub, een uniek exemplaar met de naam Jules Verne, ingericht als zeer luxe VIP-bus met een carrosserie van Roset te Bergen op Zoom naar een ontwerp van Akkermans te Oud-Gastel;
Bus 1605 uit 1971, een Leyland LVB568-Verheul lijndienstbus met zelfdragende carrosserie uit een serie van 12 stuks, die is afgebouwd door de busbouwer Domburg te Montfoort nadat de Verheul-fabriek door brand was verwoest.
De geschiedenis van Kemper en Van Twist Diesel gaat terug tot 1836. Oprichter Willem van Twist begon met een stalhouderij, later uitgebreid met transport en verhuizingen. Begin 1900 werd een automobielgarage gestart. Begin jaren ´20 verkocht Van Twist de eerste dieselmotoren voor allerlei toepassingen. Van Twist werd in 1936 als importeur van Perkins Engines aangesteld en is hiermee de oudste in de wereld. Alle industriële activiteiten werden in 1948 ondergebracht in KEMPER EN VAN TWIST DIESEL N.V.
Kemper & Van Twist was na WO II de importeur van o.a. Seddon truck- en buschassis. Al spoedig werd er gestart met de assemblage van Seddon chassis voor de Nederlandse markt. Dit werd gedaan door “Automobielfabriek Willem van Twist”. De geassembleerde chassis werden aangepast aan de Nederlandse behoefte. Na verloop van tijd werden de auto’s als Seddon-Van Twist op de markt gebracht.
van Twist
Men bood naast de truckchassis ook speciale chassis met teruggezette vooras aan. Deze waren geschikt voor toepassing als reinigingsvoertuig. Diverse gemeenten hadden dergelijke voertuigen in hun wagenpark. Ook buschassis behoorden tot het leveringsprogramma.
1957 AEC Kemper en van Twist
Automobielfabriek Willem van Twist in Seddon licentie vervaardigde trucks (Seddon-Van Twist) werden vanaf 1954 als Van Twist Diesel verkocht. Op het leveringsprogramma stonden trucks voor een netto laadvermogen variërend van 1¼ tot 8 ton, in diverse chassisuitvoeringen. Net als voorheen ook waren er ook buschassis en reinigingschassis leverbaar.
van Twist Diesel UB-33-55
In 1965 werden de Van Twist Diesel trucks voor het laatst aangeboden. Het Seddon importeurschap kwam terecht bij Hocké. Men deed echter nog wel het importeurschap van o.a. Unic trucks. Ook heeft men vanf 1959 de assemblage van Willys Overland Jeeps voortgezet nadat de Nederlandse Kaiser Frazer Fabrieken hiermee gestopt waren.
van Twist Dordrecht Mack
Kemper & Van Twist is nog steeds actief, o.a. op het gebied van diesel- en gasmotoren.
van Twist Mack Dordrecht
Foto’s en tekst: Jan-Willem van der Krol
advertentie januari 1951
Electromagnetisch scheurbeproeven en fijnmeten bij de fabrikage van de Seddon-van Twist, december 1953
advertentie september 1953
advertentie juli 1954
Seddon-van Twist
van Twist Diesel
advertentie januari 1955
advertentie januari 1955
Hieronder een vijftal foto’s van Kemper & van Twist vrachtauto’s met opbouw van carrosseriebedrijf Loeffen
In mei 1957 worden alle over Dordrecht verspreidde panden samengevoegd in één nieuw pand aan de Mijlweg, waar een modern kantoorgebouw met nog een aantal aansluitende fabriekshallen is verrezen. Hier worden onder andere de Van Twist-bedrijfswagens geassembleerd en er is een afdeling voor het revideren van motoren en een afdeling voor dieselservice.
Kemper en van Twist neemt na het faillissement van NEKAF (in augustus 1958) de Jeep import en assemblage over. Start daarmee begin 1959. Na 1962 uitsluitend importeur van dit merk. Dit duurt tot 1975.
advertentie februari 1963
advertentie van vermoedelijk 1960, kort na de overname van NEKAF
advertentie februari 1967
advertentie februari 1974
NB-85-64 AEC-van Twist Regal Mark IV
RN-21-20 Van Twist Diesel vuilniswagen
UNIC-1962-02-kemper-twist
van Twist diesel Vuilniswagen RF-35-69 Nijmegen 1958
Korte familiegeschiedenis van het carrosseriebedrijf Loeffen uit Wijchen (door Kees Dekker)
Het begon allemaal met opa Gerrit. Hij was timmerman en bouwde in 1928 een woonhuis aan de Heumenseweg te Alverna. Samen met zijn vrouw Wies kregen ze er 7 kinderen. In 1948 startte Gerrit in een schuurtje achter het huis een carrosseriebedrijf. De zaken gingen goed en vier jaar later (1e steenlegging 28-02-1952) kon het schuurtje worden vervangen door een loods waarin ook ruimte was voor een spuiterij. (zie de foto hieronder)
Oudste zoon Jan kwam de onderneming versterken en kreeg in 1958 gezelschap van zijn broer Harry.
Er zijn prachtige familieverhalen uit die tijd. Vooral over Wies, zij was een echte duizendpoot. Ze was niet alleen moeder van zeven kinderen, maar ze werkte ook volop mee in het carrosseriebedrijf. Ze kon platen walsen voor de cabines, stond mee te sleutelen en zorgde dat iedereen genoeg onderdelen had. En dan te bedenken dat ze ook nog vroedvrouw was. Als er in de buurt iemand moest bevallen, dan waste ze razendsnel haar handen, schoot in een schone schort en sprong op de fiets.
Kemper en van Twist Loeffen
Over de “oude fabriek” is rond 1970 één grote staalconstructie heengebouwd en afgewerkt waarna de oude fabriek daaronder werd afgebroken. Tijdens deze enorme uitbreiding en nieuwbouw ging de productie uiteraard gewoon door.
Kemper en van Twist Loeffen
Uiteindelijk groeide carrosseriebedrijf Loeffen in de jaren tachtig wederom uit haar jasje. Er was echter geen ruimte meer in Alverna, daarom werd er nieuw gebouwd aan de Christiaan Huygensstraat in Wijchen.
Kemper en van Twist Loeffen
Het huis en de loodsen aan de Heumenseweg te Alverna kwamen leeg te staan. In 1988 zijn deze aangekocht door kleinzoon Geert-Jan, waardoor nu al de derde generatie Loeffen op deze plek zich met een onderneming gevestigd heeft: Loeffen tuin- en interieurdecoraties.
Kemper en van Twist Loeffen
Ondertussen was de nieuwste fabriek in 1985 in gebruik genomen. Dit was een modern groot complex met een ruim terrein en met een moderne lakkerij waarin drie vrachtwagencombinaties separaat gespoten konden worden.
Kemper en van Twist Loeffen
In 1995 viel plotseling het doek omdat Harry Loeffen (Jan Loeffen had zich vanwege gezondheidsredenen al jaren eerder uitgekocht) de grond en gebouwen verkocht aan de nog grotere buurman Nooteboom Trailers die deze fabriekshallen integreerde in hun eigen fabriekshallen. Overigens ging het bij de aankoop van “Carrosseriefabriek Loeffen” door Nooteboom alleen maar om de grond en gebouwen omdat hun specialiteit bestaat uit het maken van speciale trailers en diepladers voor zware transporten.
Er werken ongeveer 500 mensen bij deze firma. Ook wil het bedrijf nog meer uitbreiden, maar dat kan niet meer in Wijchen. Daarom is er al industriegrond aangekocht in de naburige gemeente Beuningen.
De “goodwill” klantenkaartenbak carrosseriebouw is toen overgedaan aan een andere reeds bestaande carrosseriefabriek op het industrieterrein van Wijchen, namelijk de firma Jaspers, die nu nog steeds bestaat. Bijna al het voltallige personeel van Loeffen is toen meeverhuisd naar Jaspers.
Daf 122 met carrosserie van Lansen, met het kenteken UB-30-32. Voorheen bus 22 van de WATO te Nijverdal. Opname station Enschede NS
I saw the name carrosserie Lansen on several buses, but can’t find them back. Only four different ones, and I don’t know anything about the history too. The WWW can’t make me any wiser. So here is what I have:
VDL Bus Venlo (voorheen VDL Kusters) produceert mini- & midibussen voor tour- en openbaar vervoer, politievoertuigen, taxibussen, luchthavenvervoer en speciaal vervoer zoals bussen voor gehandicaptenvervoer en VIP-bussen in alle mogelijke uitvoeringen. Het bedrijf is tevens gespecialiseerd in de reparatie van autoschade aan personen- en bedrijfswagens.
Kusters werd opgericht in juli 1921 als koetsenfabriek aan de Zuidsingel te Venlo. Later werden dit houten carrosserieën voor bussen ten behoeve van het vervoer van mijnwerkers. Na het sluiten van de mijnen moest dit bedrijf zich aanpassen aan de markt. Het bedrijf heeft zich in de loop der jaren gespecialiseerd in het ombouwen en inrichten van mini- en midibussen van 8 tot 30 personen en voert bovendien schadeherstel uit.In 1992 werd Kusters overgenomen door de Berkhof Groep, dat in 1998 werd overgenomen door de VDL Groep. Sinds 2005 is het onderdeel van de busdivisie VDL Bus & Coach. De merknaam Kusters is in 2010 verdwenen en vervangen door het merk VDL.
1924 Kromhout B-7669Toch begon het met een heel ander product. Het begon in de 18e eeuw, met de aanschaf van een werf, waar jarenlang houten zeilschepen werden gemaakt. Daar komt ook de naam “Kromhout” vandaan: het is het “kromme hout” dat bij uitstek geschikt is om een scheepsspant van te maken. In diverse plaatsen, zoals Dordrecht, zijn straten te vinden met de naam Kromhout. Dit duidt op de aanwezigheid van een scheepswerf in het verleden.1926 Asjes-Minerva-Kromhout1927 kromhout autocarOp 11 maart 1867 werd de werf ‘t Kromhout op de Hoogte Kadijk gekocht door Daniël Goedkoop. Later zetten zijn zonen het bedrijf voort. Toen stoomboten in opkomst waren, ging werf ‘t Kromhout over op ijzeren stoomschepen. Rond 1900 lukte het een ingenieur bij Kromhout om een zogenaamde Ottomotor te laten werken. Bijna gelijktijdig begon men met het inbouwen van deze motoren in vrachtauto‘s en boten (voornamelijk opduwers). Deze 1-cilinderbenzinemotoren van 2, 4 en 6 pk waren weinig succesvol door de gecompliceerde bediening.1929 htm 66 minerva-kromhout-arm1930 kromhout autocarOok de vierslagpetroleummotoren voor de binnenvaart, die vanaf 1904 werden geproduceerd, sloegen niet aan. Op de RAI-tentoonstelling van 1905 kon echter een 12 pk-scheepsmotor worden getoond die wel een succes was. Er werd toen ook gestart met de serie-fabricage van motoren. Hiervoor was een nauwkeurige fabricage van de onderdelen nodig zodat ze onderling uitwisselbaar waren.1929 ESA 8 REO. Kromhout. Hainje
Motorenfabriek
1930 Kromhout VerehagenIn 1908 verhuisde de motorenafdeling van Kromhout naar een nieuwe fabriek aan de Ketelstraat in de Nieuwendammerham in Amsterdam-Noord, grenzend aan het IJ. De achtergebleven scheepswerf aan de Hoogte Kadijk werd in 1911 overgenomen door het naastliggende scheepswerf.1933 KromhoutIn 1911 ging Kromhout een nieuw ontwerp tweetact motor produceren, de R.O.-Kromhoutmotor van 35 pk. R.O. stond voor Ruwe Olie en dat betekende dat de motor op veel verschillende brandstoffen (van petroleum tot gasolie) kon lopen. Al snel moest de fabriek uitgebreid worden, vanwege de grote vraag naar deze motoren. Een volgend eigen ontwerp was de Hogedrukmotor uit 1926. Door de crisis aan het begin van de jaren 30 kwamen minder bestellingen binnen en werden de financiële reserves uitgeput. Toen is Kromhout de Engelse Gardner-motoren in licentie gaan bouwen. Deze motoren werden toegepast in onder meer in autobussen, vrachtwagen en tractoren.1936 9-1 Kromhout 5LW Groenewold.
Productie vrachtwagens en bussen
In 1935 kwam Kromhout met eigen trucks op de markt. Het eerste zelfgebouwde chassis was voor een autobus van de NACO. Een verscheidenheid aan chassis’ en motoren voor vrachtauto’s en bussen zorgde ervoor dat Kromhout een grote populariteit genoot.1936 Kromhout TB5 Werkspoor Tet 070
Vliegtuigmotoren
1936 Kromhout TrekkerIn licentie werden ook de Engelse Armstrong-Siddeley-motoren voor vliegtuigen gemaakt. Van deze 165 pk sterke motoren heeft Fokker er in 1939 vijftig in lesvliegtuigen gebouwd. Dit succes leidde tot een eigen ontwerp voor een vliegtuigmotor van Kromhout, de Genet Major Motor, maar door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog is deze nooit toegepast. Tijdens de oorlogstijd zijn houtgasgeneratoren voor auto’s geproduceerd. Aan het eind van de oorlog is het bedrijf, net als veel andere in de buurt, leeggeroofd door de bezetter.1936 Kromhout, Kromhout LW, carr. Verheul, GTM 106 Zwaardvis, M-50651
Wederopbouw
1936 Kromhout-Schiedam Fa. v d Ende
Na de Tweede Wereldoorlog is het bedrijf weer opgestart, aanvankelijk voor de reparatie van motoren. Daarna werden vele vrachtauto’s en bussen met Kromhout-Gardner-motoren gebouwd voor Nederlandse afnemers. Vooral in het stadsvervoer van Amsterdam Rotterdam en Den Haag reden vele Kromhoutbussen. Bij het streekvervoer was Kromhout echter minder succesvol. De prototypen die geleverd waren aan GADO, NBM en NTM, dochterondernemingen van de Nederlandse Spoorwegen, leidden niet tot verdere bestellingen, want de NS gaf de voorkeur aan het Britse Leyland-product. Hierdoor kreeg Kromhout het steeds moeilijker, mede door de binnenlandse concurrentie van het sterk opkomende DAF.1936 Kromhout, Kromhout LW, carr. Verheul, GTM 107 Stier, M-50652 PB-35-05
Einde
1936 Kromhout-Vlisco HelmondIn 1958 stopte Kromhout met de bouw van vrachtauto’s en bussen. Motoren werden nog steeds gemaakt. De productie van trucks werd tot 1962 overgenomen door Verheul, een bekende carrossier. Toen deze er in 1962 mee stopte, kwam er na ongeveer 2000 stuks een eind aan een vermaard merk.1936 Kromhout, Kromhout LW, carr. Verheul, GTM 109+houtgasgen dolly, M-50654 NB-96-07In 1966 werd Kromhout onderdeel van Stork. De productie van de motoren werd overgeheveld naar de motorenfabriek in Zwolle. In 1969 werd de Kromhout-motorenfabriek definitief gesloten. De fabriek in Zwolle is in 1989 overgenomen door Wärtsilä. De fabriekgebouwen zijn daarna door Stork gebruikt voor de productie van machines voor de voedingsmiddelenindustrie. Ook daaraan is een eind gekomen en nu worden de gebouwen gebruikt als evenenmentenhal en voor een restaurant.1936 Kromhout, Kromhout LW, carr. Verheul, GTM 110 Struisvogel, M-50655 PB-44-14
In de lijst van kleine carrosseriebouwers behoord ook het bedrijf van A.J. König, gevestigd in Den Haag. Het bedrijf heeft bestaan heeft van 4 april 1954 tot in het begin van de jaren ’60. In die korte periode heeft het een pioniersrol gespeeld door moderne productieprocessen en verkoopmethoden. De aanvankelijke bedrijfsnaam Carrosseriefabriek König v/h Pennock heeft men al snel laten vallen.
1954 Baaren van 9 DAF König
Het bedrijf van A.J. König is te beschouwen als de voortzetting van die van twee andere busbouwers, Pennock in Den Haag en Jongerius te Utrecht (beide bedrijven in 1954 geliquideerd). König vestigde zich in het fabriekspand van Pennock aan de Weteringkade in Den Haag en nam van beide bedrijven personeel, materialen en werktuigen over.
1954 Bruyns 20 Ford König
De technische leiding kreeg ir. V.J.J. Zweypfennig. Deze was afkomstig van Jongerius en oorspronkelijk vliegtuigbouwkundige. Hij paste bij de bussenbouw moderne principes toe. Zo werd de buscarrosserie gebouwd uit naadloos getrokken vierkante stalen buizen. De beplating werd niet op het frame geschroefd, maar d.m.v. puntlassen. Gekromde beplating werd niet gebogen, maar m.b.v. een pers van 500 ton voorgevormd. Door de voorfabricage van onderdelen kan men van een vroege vorm van modulaire bouw spreken. Voor sommige onderdelen werd polyester toegepast. Ook experimenteerde Zweypfennig al vroeg met airconditioning. Op het model Atlantic (wat hij bij Jongerius had ontwikkeld) bouwde hij bij König voort.
1954 Habo 7 König Bedford
Ook in commercieel opzicht sloeg König nieuwe wegen in. De eerste bussen rolden in 1955 uit de fabriek. Ze waren besteld door de handelaar Hendriks uit Helmond. Deze liet grote aantallen bussen bouwen en verkocht die vervolgens, onder de naam Hentocar, door aan busbedrijven. Aanvankelijk had hij zijn orders bij Jongerius geplaatst, maar na het faillissement van dat bedrijf werd hij klant bij König. Zijn werkwijze was nieuw voor Nederland, doordat hij gestandaardiseerde bussen liet bouwen. De vervoerders kochten dus een bijna kant-en-klare bus, waaraan zij hun eigen inrichting, kleuren en huisstijl konden geven. Tot dan toe waren bussen altijd op bestelling gebouwd, waarbij voor elke klant in overleg tot een passend ontwerp werd gekomen voordat de bouw kon beginnen. Door de veel goedkopere seriebouw verwierf König zich al direct een sterke concurrentiepositie t.o.v. traditioneel werkende Nederlandse carrosseriebouwers (zoals Smit Appingedam, Medema, Groenewold, Domburg, Van Rooijen en Roset).
1954 KVD 10 Köning Büssing
Niet alleen via Hentocar, maar bedrijven konden ook zelf rechtstreeks bij König bussen “van de toonbank” aanschaffen en daarmee veel geld en tijd besparen. Het ging hierbij vooral om touringcars op chassis van merken als DAF, Bedford, Mercedes-Benz en Volvo. Door de gestandaardiseerde bouw verschilden deze bussen (met type-aanduidingen als Benelux ’56) nauwelijks van elkaar. Dit ongeacht het merk. Ook heeft König kleine aantallen bussen geleverd aan diverse particuliere lijndienstondernemers in het openbaar vervoer. Aan het eind van de jaren ’50 waren er meer dan 300 König-bussen in Nederland. Een relatief groot aantal dat in slechts enkele jaren was bereikt. Verreweg de meeste touringcarbedrijven hadden wel één of meer König-bussen in hun wagenpark. Ook was er een bescheiden exportsucces door de bouw van 15 bussen voor Uruguay.
1954 Lammertink 14 König Daf 1
In de praktijk bleek het König-product tekortkomingen te hebben. Waarschijnlijk gingen de lage prijs en de korte levertijd ten koste van de kwaliteit. Grote problemen met corrosie beperkten de levensduur. Begin 1960 staakte König de bussenbouw. De fabriek is daarna nog enige jaren blijven bestaan en legde zich toe op de bouw van o.a. caravans. De Hentocars voor handelaar Hendriks werden inmiddels vervaardigd door de Belgische bouwer Van Hool.
1958 Bax 6 König Daf
De periode König in de bussenbouw heeft slechts enkele jaren geduurd, maar de productiewijze en de commerciële aanpak van deze fabriek zijn inmiddels algemeen aanvaard. 1954-59 Blok 5 König-Mercedes Benz
1954-59 Blok 6 DAF König
1954-59 Brouwer 7 König Daf
1954-59 Bruyns 22 Scania Vabis König
1954-59 Bruyns 26 König-Daf
1954-59 Dijk W-van 17 König-Daf
1954-59 Dusseldorp 19 König-Scania-Vabis
1954-59 Ebato 25 König-Mercedes Benz
1954-59 Egberts 12 König
1954-59 Egberts 14 König DAF
1954-59 Egberts 17 König
1954-59 Egten-Blok van 6 König Daf
1954-59 Enhabo 43 König
1954-59 Enhabo 44 2 König
1954-59 Enhabo 46 König Scania Vabis
1954-59 ESA 96 DAF König
1954-59 Gerwen van 24 König Daf
1954-59 Groeneveld 97 König Austin
1954-59 GTW-lado 18 König-Daf
1954-59 Haas de 50 Mercedes Benz König
1954-59 Hofstad 4 König-Volvo
1954-59 Hofstad 5 König-Volvo
1954-59 Hotam 23 König-Volvo
1954-59 Huizing 15 König-Mercedes Benz
1954-59 Jansen 17 König-Daf
1954-59 Jong de 77 König-Daf
1954-59 Kemcars 4 König Bedford
1954-59 Kool K 21 König Austin
1954-59 Kras 18 König-Daf
1954-59 KVD 3 König-Daf
1954-59 Lad 29 König-Daf 1
1954-59 Lad 29 König-Daf 2
1954-59 Lad 36 König-Daf 1
1954-59 Lado 17 König-Mercedes Benz
1954-59 Lammertink 8 1 König Bedford
1954-59 Lammertink 14 König Volvo 2
1954-59 Lijster 17 en 18 König
1954-59 Lindbergh 65 König Daf 1
1954-59 Lindbergh 65 König Daf 2
1954-59 Merkus 68 König-Mercedes Benz
1954-59 Merkus 70 König-Mercedes Benz
1954-59 Merkus 81 König-Mercedes Benz
1954-59 Merkus 84 König-Mercedes Benz
1954-59 Merkus 85 König-Mercedes
1954-59 Merkus 91 König-Mercedes Benz
1954-59 Merkus 119 König-Mercedes Benz
1954-59 Mill van 139 König-Mercedes Benz
1954-59 Morkhoven van 9 König-Mercedes Benz 2
1954-59 Morkhoven van 11 König-Mercedes Benz
1954-59 OAD 15 König Mercedes Benz
1954-59 OAD 16 Mercedes Benz König
1954-59 OAD 17 König Mercedes Benz
1954-59 OAD 18 Mercedes Benz König
1954-59 OAD 22 Mercedes Benz König
1954-59 OAD 23 König Mercedes Benz
1954-59 Onze Tram 38 DAF König
1954-59 Oosterom 26 Volvo König
1954-59 Speedwell 101 König Volvo
1954-59 Spijkers 27 König DAF
1954-59 Stevenaart 5 König Volvo
1954-59 VAVO 70 König Büssing
1954-59 VAVO 73 König Magirus Deutz
1954-59 Veldhuis 15 König Volvo
1954-59 Westercoach 14 König Volvo
1955 AMZ 65 König
1955 Brouwer 7 DAF König
1955 Brouwer 16 DAF König
1955 DAF autobus van de LAD met Konig opbouw
1955 Enhabo 44 1 König
1955 Morkhoven van 9 König-Mercedes Benz 1
1955 Sijpersma 6 König DAF
1955 VAVO 32 König Volvo
1955 Winnemuller 15 König Volvo
1956 DAF B1500 DAF carr König LADO 16
1956 DAF touringcar met Konig opbouw
1956 DAF-Perkins B1500P533 carr. König, Den Haag SB-44-25
1956-fsz-tours-9-könig-daf
1956 Seegers 16 König Volvo
1956 Tensen Volvo B615 König RB 21 21
1957 Bax 6 DAF König
1957 Blok 5 Mercedes Benz König
1957 DAF B1500 P533 BMC carr König GTW 17
1957 DAF B1500 P533 Perkins carr König GTW 18
1957 Haas de 48 Kromhout König
1957 Haas de 49 Kromhout König
1957 Jansen 18 König-Daf
1957 Lammertink 8 2 König
1957 Ploeg vd 12 König FIAT
1957 Seegers 18 König Volvo
1957 TESO Texel 20 König Volvo
1957 Volvo-König met 46 zitplaatsen
1958 AMZ 17 DAF König
1958 AMZ 51 König Leyland
1958 AMZ 85 König Mercedes Benz
1958 AMZ 142 König DAF
1958 AMZ de Muynck 143 König DAF
1958 ARKE 4 König Mercedes Benz
1958 Baaren van 19 Volvo König
1958 Baaren van 71 DAF König
1958 Brouwer 25 DAF König
1958 Brouwer 37 DAF König
1958 Bruinsma 8 DAF König
1958 Hooyberg 9 König-Volvo
1958 Lad 36 König-Daf 2 Arnhem NL
1958 OAD Mercedes Benz König 27
1958 Pool 18 DAF König
1958 Riet ter 8 König DAF
1958 Sijpkes 11 König Volvo
1958 Streef 7 König Mercedes Benz
1958 TB-09-26 DAF B-1300 carr. König
1958 Ter Riet 8 König Mercedes Benz
1958 Werff vd 9 König Austin
1958 Werff vd 11 König DAF
König bus inclusief met een Perkins dieselmotor
That’s all I could find about König
de meeste foto’s: Gerrit Gunnink, Dick van Beek, Jan Willemse, Henk Takken, L.P.J. Bollen, Cees de Koning, Herman van ’t Hoogerhuys en Karina van den Boom.
Toerwagens 8,9,en 10. Wagen 9 (vooraan), Scania-Vabis met carrosserie van Hondebrink. Chauffeur rechts is Dhr Vrieler. Opname tijdens een dagtocht in Duitsland. Jaar onbekend
1950 Scania-Vabis nr 61 Met carrosserie van Hondebrink oorspr. van Hägglund
Scania-Vabis 61 nog met de oude Carrosserie van Hagglunds uit Zweden.
1953 Scania-Vabis 62 met nieuwe carrosserie van Hondebrink uit Almelo
1957 Toerwagen 8. Scania-Vabis met carrosserie van Hondebrink.
Ingekleurde zwart-wit foto die gebruikt werd voor de reisfolder
1957 Toerwagen 9. Scania-Vabis met carrosserie van Hondebrink.
Met het kenteken SB-61-79. Opname in 1963
1957 Toerwagen 10 Scania-Vabis met carrosserie van Hondebrink passeert de
grens Knalhutte met Chf. J. Boxelaar. Opname 1960
Guy Arab 81 met z’n 3e carrosserie. Gebouwd bij Hondebrink te Almelo
Guy-Arab 76 met carrosserie van Hondebrink. Opname 1955 tijdens toerwagenralllye.
Nieuw interieur voor de 67 en 68. Ingebouwd door Hondebrink te Almelo.
Bartele Hainje kwam als knecht uit Roordahuizum naar Heerenveen. Hij verdiende een loon van elf gulden in de week. In november 1907 kocht hij met tachtig gulden in de kas en een geleend kapitaal van 2000 gulden een Heerenveens bedrijf en begon zijn Rijtuig- en wagenmakerij B. Hainje. In het bedrijf werden onder meer kruiwagens en bakkerskarren gemaakt. In 1922 vroeg een klant om een “bak” op een Ford-chassis te bouwen. Deze bus was het begin van de carrosserie- en bussenbouw in de fabriek van Hainje. In 1925 droeg Bartele Hainje het bedrijf over aan zijn zoon Abe, die een halve eeuw directeur bleef. Door het personeel werd in 1957 ter gelegenheid van 50 jaar een maquette van de fabriek gemaakt. Ook toen het na 1962 geen familiebedrijf meer was, bleven de Hainjes aan de leiding, want in 1975 nam zijn zoon Bart Hainje de directie over.
De fabriek was jarenlang gevestigd aan het zuideinde van de Leeuwarderstraatweg te Heerenveen. Later werd aan de Leeuwarderstraatweg een nieuwe vestiging gebouwd, ruim 200 meter noordelijker dan de eerste. Op 14 november 1980 legde Abe Hainje de eerste steen voor de nieuwbouw op het industrieterrein Area Kanaal aan de Wetterwille te Heerenveen. Reeds op 17 augustus 1981 reed als opening de eerste bus van de band.
In 1962 werd Hainje een dochteronderneming van de Verenigde Machinefabrieken (VMF), waarvan ook Werkspoor–Utrecht deel uitmaakte. Omdat de uurtarieven die Werkspoor-Utrecht in rekening moest brengen te hoog werden – en ook omdat de streekvervoerbedrijven van de Nederlandse Spoorwegen geen afnamegarantie wilden afgeven – had Werkspoor de bouw van bussen gestaakt, waarna die naar Hainje werd overgeheveld. Hainje bleef door de overname wel volledig zelfstandig. In de jaren ’60 ging het slecht met VMF. Bij Werkspoor vielen massaontslagen: 1900 mensen kwamen op straat te staan. In 1965 ging VMF verder onder de naam Verenigde Machinefabrieken-Stork. In 1971 werd Hainje ondergebracht bij Stork.
De naam Hainje verdween op 1 januari 1989 nadat het bedrijf werd overgenomen door de Berkhof Groep. Deze wijzigde de naam in Berkhof Heerenveen. Volgens oprichter-directeur A.G. Berkhof was de naamswijziging noodzakelijk omdat Hainje op dat moment, zoals hij zei, een “kwaliteitsprobleem” had en vrijwel uitsluitend werd geassocieerd met standaard-stadsbussen. Andere door Berkhof overgenomen bedrijven zoals Kusters en het Belgische Jonckheere (nu VDL Bus Roeselare) mochten hun naam behouden. Het huidige VDL Bus Heerenveen bouwt in de vestiging Heerenveen nog immer vooral stads- en streekbussen.
Hainje-producten
Stads- en streekbussen
Al in de jaren 1950 en 1960 bouwde Hainje enkele series stadsbussen voor de RET. Voor het streekvervoer op het platteland kwamen in die periode veel Scania-Vabis– en DAF-bussen uit deze fabriek.
Het bedrijf ging nadat de Werkspoor busdivisie was overgenomen vanaf 1962 ook zelfdragende bussen met Leyland-componenten bouwen, deels van het type bolramer, in licentie van Werkspoor. Doordat Hainje vanaf de jaren zestig steeds meer overging op seriebouw voor grote stads- en streekvervoerders en daardoor geen maatwerk meer kon leveren, moesten trouwe klanten als de Frieseparticuliere busbedrijven LABO, LAB en ZWH uitwijken naar andere busbouwers, zoals Smit Joure.
Standaard-stadsbus
Hainje werd vooral bekend door de rode standaardbus (CSA). Dit bustype werd gebouwd tussen 1966 en 1988. Het ontwerp was gekocht van Werkspoor. Hainje was wel verantwoordelijk voor de bouw van verreweg de meeste bussen van dit type. Een beperkt aantal standaardbussen is in de late jaren zestig gebouwd door derden, namelijk Verheul en Den Oudsten. In 1982 presenteerde Hainje de tweede generatie standaardbus. Deze werd geproduceerd tot en met 1988.
In 1977 toonde Hainje een gelede bus voor het GVB Amsterdam met een standaardbus-carrosserie. In de jaren ’80 ontwikkelde Hainje ook enkele korte midibussen met een standaardbus-carrosserie.
In 1987 presenteerde Hainje de Standaardbus 2000, bedoeld als opvolger van de standaard-stadsbus. Omdat het principe standaardisatie werd afgeschaft is van deze opzet weinig terechtgekomen. Dit type bus werd voornamelijk geleverd aan de Zuidooster. In 1989 ontwierp Duvedec een moderner front voor de Standaardbus 2000.
Portretten van Hainje-producten
1922-chevrolet-hainje-sneek
1922 Hainje Chevrolet B-10303
1923 Chevrolet Hainje Bus
1924 Chevrolet Hainje col lTD Cupido 6 Terschelling
1924 Chevrolet Hainje 20pers B-7257B
1925 Ford T Hainje Heerenveen B-5225
1927 Chevrolet Hainje
1927 Chevrolet Hainje Heerenveen Hoofdbrug B-7257
1928 Ford V8 Hainje Heerenveen B-9274
1930 Hainje Ingebracht door Bangma Oosterzee
1931 Ford-Hainje Cupido 8 collTD
1931 International Hainje Heerenveen
1932 Diamond T Hainje
1932 Diamond T.van de LAB (Leeuwarder Autobedrijf) met een carrosserie v Hainje Heereveen B-13888
1932 ESA 5 Dodge Hainje
1932 ESA 7 G.M.C. TX Hainje.
1932 ESA 9-1 Kromhout 5 LW Hainje
1933 Chevrolet carr Hainje B-4862
1933 Chevrolet Hainje NTM
1934 De Dion Bouton Hainje
1934 Diamond T Hainje Heerenveen
1934 Diamond T North Bay to Huntsville, Ontario
1934 ESA 4 Renault Hainje
1935 ESA 8 REO. Kromhout. Hainje
1935 Esa 12-1 Chevrolet, Hainje. (Ex Habo Haulerwijk)
1935 Ford V8 Hainje B-20623 Rally Monte Carlo
1935 Oldsmobile Hainje 20 zitpl
1936 ESA 16-1 Kromhout Hainje 5 LW. (Al in 1940 naar D.W)
Zo was er in januari 1940 zo’n wedstrijd op de noord-boulevard in Zandvoort. Als het om competitie ging, dan ging Maus ook voor de eerste plaats. Tijdens de laatste manche zette hij de snelste tijd neer. Min of meer tot ongenoegen van zijn vriend Ernst van Hasselt die achter Kwik op zijn buik de finish passeerde.
Dezelfde motor configuratie werd gebruikt in de latere Gatso auto’s. Verder werd een achteras met dubbele overbrenging aangebracht waardoor het aantal versnellingen van drie naar zes verdubbeld werd. Het meest in het oog springende detail van de Gatford was de derde koplamp in het midden van de radiatorgril. Deze verstraler was in die dagen toen de straatverlichting nog niet zo was als tegenwoordig geen overbodige luxe. Ten behoeve van de dubbele valstroom carburateurs die ver boven de motor uitstaken kwam er een bult op de lage motorkap. Bij de latere Gatso’s werd deze bult mooi weggewerkt door in het verlengde van de middelste koplamp de motorkap enigszins verhoogt door te laten lopen. Op de foto: links de Gatford met de bobbel op de motorkap, rechts de Gatso 4000 Aero Coupé zonder de perspex kap waarbij de bobbel elegant is weggewerkt.
advertentie februari 1963
Korte familiegeschiedenis van het carrosseriebedrijf Loeffen uit Wijchen (door Kees Dekker)
![1947 Leyland Tiger OPS-1 carr. Kusters [1947-1952] NB-21-76](https://myntransportblog.wordpress.com/wp-content/uploads/2014/05/1947-leyland-tiger-ops-1-carr-kusters-1947-1952-nb-21-76.jpg)
1938 kromhout 112 Beijnes
![1954 Kromhout TBZ100 carr. Verheul [1954]PB-89-17 Kromhout TBZ100 carr. Verheul NB-76-85](https://myntransportblog.wordpress.com/wp-content/uploads/2014/05/1954-kromhout-tbz100-carr-verheul-1954pb-89-17-kromhout-tbz100-carr-verheul-nb-76-85.jpg)
Myn Transport Blog 